دال چیست؟ نقد و بررسی دال یک طرفه و دو طرفه

دال (اسلب) یکی از اجزای ساختمان است که نه تنها تراز طبقات را تعیین می‌کند، بلکه به عنوان یک عنصر باربر شناخته می‌شود. دال به طور معمول الِمان افقی هر ساختمان یا خانه است که برای ساخت کف، سقف و بام استفاده می‌شود. به طور کلی، اسلب‌ها از بتن ساخته می‌شوند که به همین دلیل به آن‌ها «دال بتنی» گفته می‌شود. معمولاً ضخامت دال‌ها به طور قابل توجهی کمتر از طول و عرض آن‌ها است. اسلب همچنین می‌تواند به عنوان یک عنصر ساختمان توصیف شود که انواع مختلف بار کف را به تیرها منتقل می‌کند؛ با ویکی ساختمون همراه باشید..

دال بتنی چیست؟

دال یک مؤلفه ساختاری مسطح و دوبعدی می‌باشد که نسبت به دو بعد دیگرش، ضخامت بسیار کمی دارد. این یک پناهگاه پوشاننده یا سطح صاف کار در ساختمان‌ها را فراهم می‌کند. عملکرد اصلی آن انتقال بار با خم شدن در یک یا دو جهت است. صفحات بتن آرمه در سقف، کف و بام استفاده می‌شوند. صفحات ممکن است بر روی تیرهای اصلی یا بتنی یکپارچه، دیوارها یا حتی مستقیماً بر روی ستون‌ها اجرا شوند. دال بتنی در درجه اول به عنوان یک عضو منعطف رفتار می‌کند و فلسفه طراحی آن شبیه به تیرها است.

دال یک طرفه چیست؟

دال یک طرفه توسط تیرهای دو طرف مقابل پشتیبانی می‌شود، تا بار را در یک جهت منتقل کند. یک دال یک طرفه به دلایل هندسی، فقط در یک جهت بار را حمل می‌کند و به تیرها منتقل می‌کند. دهانه باربر در بیشتر موارد، سمت کوتاه اسلب است که در آن بار منتقل می‌شود. این سیستم باربری برای دهانه دیگر ممکن است به صورت بلعکس عمل کند تا بار به طور موازی (با فاصله یکنواخت) به دهانه‌های دیگر تقسیم شود. ضخامت دال یک طرفه بسته به دهانه و بر اساس سنجش انحراف، بین 100  تا 150 میلی‌متر یا حتی بیشتر است.

آنچه باید درباره یک دال یک طرفه بدانید

• سقف تیرچه بلوک یک نوع دال بتنی یک طرفه است.
• در ساختمان‌های متعارف و چند طبقه که تأثیر بارها بر عناصر سازه‌ای کم هستند، از دال یک طرفه استفاده می‌شود.
• صفحات دال یک طرفه توسط تیرها، از دو طرف به صورت موازی پشتیبانی می‌شوند.
• بارها در یک جهت به دال یک طرفه منتقل می‌شوند.
• دال یک طرفه، توسط تیرهای موازی پشتیبانی می‌شوند که نسبت طول به عرض آن‌ها برابر یا بیشتر از دو (L / B≥2) است.
• شکل منحنی صفحه دال یک طرفه به شکل استوانه‌ای است.
• دال یک طرفه، در جهت عمود بر لبه‌های تکیه گاه هنگام انتقال بار به تیرهای موازی در دو طرف، خم یا منحرف می‌شود.
• دال یک طرفه تا دهانه 3.6 متر اقتصادی است.
• مقادیر فولاد در دال یک طرفه، در مقایسه با میزان آن در دال دو طرفه کمتر است.
• در هنگام طراحی دال یک طرفه، از فولاد کمتری استفاده می‌شود، از این رو عمق دال افزایش می‌یابد.

دال دو طرفه چیست؟

دال دو طرفه، سقفی است كه بار خود را به تمامی تیرها پیرامونی منتقل می‌کند. نسبت طول به عرض این دال كمتر از دو است و در حین انتقال بارها به تیرها از هر دو جهت خم می‌شود. دال دو طرفه هنگامی که باری بر آن وارد می‌شود و تحت فشار قرار می‌گیرد، شبیه بشقاب می‌شود. گوشه‌های دال دو طرفه اگر به صورت یکپارچه با تکیه‌گاه‌ها (تیرها) حمایت شود، فرو نمی‌ریزند. در این دال سهم هر تیر بسته به دهانه متغییر است (سهم بار به شکل ذوزنقه و مثلث تقسیم می‌شود).  معمولاً ضخامت دال دو طرفه بسته به دهانه بین 100 تا 200 میلی‌متر متغیر است.

آنچه در مورد دال دو طرفه باید بدانید

• سقف عرشه فولادی عملاً یک نوع دال بتنی دو طرفه است.
• در ساختمان‌های خاص و بلند مرتبه که تأثیر بارها زیاد بر عناصر سازه‌ای زیاد هستند، از دال دو طرفه استفاده می‌شود.
• دال دوطرفه بارهای وارده را در دو جهت منتقل می‌کنند.
• نسبت طول به عرض این دال برابر یا کمتر از دو (L / B≤2) است.
• حمایت اصلی در طول هر دو جهت دال دو طرفه فراهم می‌شود.
• شکل منحنی دال دو طرفه تحت بارهای شدید شبیه به بشقاب است.
• دال دو طرفه برای دهانه‌های تا 6 متر مناسب و مقرون به صرفه است.
• مقادیر فولاد در دال دو طرفه، بیشتر از دال یک طرفه است.
• در هنگام طراحی دال دو طرفه، از فولاد بیشتری استفاده می‌شود، از این رو عمق دال کاهش می‌یابد.

انواع دیگر دال‌های بتنی

در زیر به چند نوع از دال بتنی رایج اشاره می‌کنیم:

دال بتنی وافل (Waffle Slab)

اسلب وافل یک سقف بتنی مسلح می‌باشد که حاوی شبکه‌های مربعی است که به آن دال شبکه نیز گفته می‌شود. در این نوع دال، هنگام برداشتن قالب، فضاهای توخالی در دال پیدا می‌کنیم. ابتدا سینی‌های PVC (قالب) روی شاتر قرار می‌گیرند و سپس شبکه مش مانند میلگردها در بالای غلاف‌ها اجرا شده و و سپس بتن ریزی انجام می‌شود. پس از عمل آوری بتن، قالب کار برداشته می‌شود، اما قالب‌های PVC هنوز در جای خود قرار دارند. این غلاف‌ها، حفره‌های توخالی شبکه ای در سقف ایجاد می‌کند. اسلب وافل بتنی اغلب در ساختمان‌های صنعتی و تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین سقف وافل از سختی بیشتر و وزن کمتری نسبت به دال بتنی یک طرفه و دو طرفه برخوردار است.

دال بتنی مجوف (Hollow Core Slab)

این نوع دال، صفحات پیش ساخته‌ای هستند که به شکل مجوف (توخالی) اجرا می‌شوند. این شکل توخالی نه تنها از وزن خود اسلب می‌کاهد، بلکه باعث افزایش راندمان سازه ای و عبور تأسیسات مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای مواردی که نیاز است ساختمان به سرعت اجرا شود، این سقف می‌تواند گزینه مناسبی باشد. هیچ محدودیتی در طول واحدهای صفحه توخالی وجود ندارد و عرض استاندارد آن‌ها 120 میلی‌متر و عمق آن از 110 تا 400 میلی‌متر است. مشاهده شده است كه دال مجوف می‌تواند 2.5 کیلونیوتن بر مترمربع را در طول 16 متر پشتیبانی كند. این سقف برای ساختمان های بلند مرتبه و یا پارکینگ‌های طبقاتی مناسب است.

دال بتنی حبابی (Bubble Deck Slab)

با قرار دادن حباب‌های پلاستیکی پیش ساخته (توپی شکل) یا بابل دک و سپس تقویت سقف با استفاده از شبکه میلگردها، بتن تازه در پایان در محل ریخته می‌شود. این دال باعث حذف بتن ناکارآمد در مرکز سقف می‌شود و به این شکل عملکرد مؤثری در کاهش وزن سازه ایفا می‌کند. دال‌های حبابی باعث کاهش وزن ساختمان، افزایش استحکام و امکان استفاده در دهانه‌های بزرگتر را فراهم می‌کنند. در نتیجه، نه تنها کل هزینه ساخت را کاهش می‌دهد، بلکه از نظر محیط زیست نیز سازگار است، زیرا باعث کاهش مقدار بتن می‌شود. توزیع بار در این نوع سقف نیز به صورت دوطرفه است.

دال بتنی کامپوزیت یا عرشه فولادی (Composite Slab)

به طور معمول، این دال از بتن مسلح در بالای عرشه فولادی ساخته می‌شود. عرشه سازی در مرحله ساخت به عنوان قالب سقف عمل می‌کند که توسط گل میخ‌ها به تیرهای اصلی و فرعی وصل می‌شوند. همچنین در طول عمر بهره برداری، عرضه فولادی به عنوان تقویت‌کننده خارجی عمل می‌کند. برای یک ضخامت فولاد در حدود 50 تا 60 میلی‌متر، دهانه دال می‌تواند تا سه متر برسد. اما اگر ضخامت ضخامت فولاد تا 80 میلی‌متر افزایش یابد، می‌توان اسلب‌هایی با دهانه 4.5 میلی‌متر نیز ساخت. برای دهانه های بزرگ‌تر باید بین تیرهای اصلی، تیرهای فرعی نیز در زیر عرشه طراحی شوند.

کلام آخر

دال بتنی یک عنصر ساختاری اساسی است و از آن برای تهیه سطوح (کف و سقف) در ساختمان‌ها استفاده می‌شود. براساس نوع کاربری ساختمان، نیازهای ساختاری و نسبت دهانه‌ها، اسلب‌ها به طور کلی به یک دال یک طرفه و دال دو طرفه طبقه‌بندی می‌شوند. برای انتخاب بهتر نوع دال بتنی، شرایط و ضوابط مختلفی وجود دارند که شامل توجیه اقتصادی، نوع ساختمان، چیدمان معماری، ویژگی‌های زیبایی شناختی و طول دهانه هستند.