مدیریت پروژه و ساخت چیست؟ آشنایی مقدماتی و تخصصی با این 2 واژه

مقدمه ای بر مدیریت پروژه

با توجه به بررسی ها و پیش بینی های موسسه مدیریت پروژه آمریکا، در سال 2027، حدود 90 میلیون نفر در سر تا سر جهان در تخصص مدیریت پروژه نقش خواهند داشت، لذا آشنایی روز افزون افراد با مدیریت پروژه می تواند نقش به سزایی در بهبود عملکرد پروژه ها و پیشبرد اهداف کشورها ایفا نماید.

از این رو سامانه جامع کارگشا تلاش می نماید تا با اشتراک تجارب و تخصص خود در مدیریت پروژه نقشی هر چند کوچک در آموزش افراد شاغل و علاقه مند در این حیطه ایفا نماید. امید است با اشتراک علوم و تجارب خود، نقشی در آبادانی و پیشرفت پروژه های کشور و به تبع آن، پیشرفت کشور عزیزمان ایران داشته باشیم. در همین راستا به تعاریف مقدماتی و اولیه ای در مدیریت پروژه اشاره می نماییم:

مدیریت چیست ؟

«علم و هنر برنامه ریزی، سازمان دهی، هدایت و رهبری، نظارت و کنترل و نهایتاً ایجاد هماهنگی برای رسیدن به هدف یا اهداف از پیش تعیین شده سازمان»

اما اگر بخواهیم خیلی ساده مدیریت را تعریف کنیم باید بگوئیم :

                                                                                               «مدیریت یعنی تصمیم گیری»

پروژه چیست ؟

تعاریف متفاوتی برای مفهوم پروژه وجود دارد، در ادامه به تعریف پروژه در چند نمونه از مراجع تخصصی مدیریت پروژه می پردازیم:

1. راهنمای PMBOK یک پروژه را تلاشی موقتی که به منظور تولید محصول، خدمت یا نتیجه‌ای منحصر به ‌فرد انجام می‌گیرد، می‌داند.

2. استاندارد PRINCE2 دو تعریف را برای پروژه ارائه داده است که اولی به اهداف پروژه و دیگری به ویژگی‌های پروژه توجه دارد. این استاندارد از جهت اهداف، پروژه را یک محیط مدیریتی که به منظور تحویل یک یا چند محصول تجاری مطابق با یک موقعیت تجاری مشخص ایجاد شده است تعریف می‌کند و در جای دیگر و با توجه به ویژگی‌های پروژه آن را یک سازمان موقتی که باید یک نتیجه منحصربه ‌فرد و از پیش تعیین شده را با یک زمان از قبل تعیین شده و منابع مشخص، ایجاد کند می‌داند.

3. استانداردICB   پروژه یک عملکرد محدود شده توسط زمان و هزینه برای دست‌یابی به تحویل شدنی‌های تعریف شده (محدوده تعریف شده برای برآوردن موضوعات پروژه) براساس استانداردهای کیفیت و الزامات است.

4. استاندارد ISO10006 پروژه را مجموعه فعالیت هایی می داند که با هدفی مشخص به صورت خاص ، یک بار با ترتیب و زمان های شروع و پایان مشخص انجام می شود.

لازم به ذکر است که تمامی این مراجع محدودیت زمان، هزینه، منابع و موقتی بودن را درکنار تولید یک محصول مشخص و منحصر به ‌فرد مورد توجه قرار داده‌اند، لذا می توان موارد زیر را به عنوان ویژگی های یک پروژه بیان داشت :

1. هدف منحصر به فرد دارد.

2. فعالیتی موقتی است.

3. به وسیله ی پیشرفت تدریجی ایجاد می شود.

4. نیاز به منابعی دارد که به طور معمول از مناطق مختلفی اند.

5. یک پروژه باید یک مشتری یا سرمایه گذار اولیه داشته باشد.

6. یک پروژه دارای عدم قطعیت است.

مدیریت پروژه چیست ؟

مدیریت پروژه عبارت است از کاربرد دانش، مهارت ها، ابزارها و روش ها، در انجام فعالیت های پروژه به صورتی که بتوان به نیازمندی های پروژه دست یافت.

تاریخچه مدیریت پروژه

تاریخچه مدیریت پروژه در جهان را معمولا به مدیریت پروژه‌های عظیمی همچون ساخت اهرام مصر، دیوار چین و یا بنا نهادن تخت جمشید به دستور داریوش مربوط می‏دانند. هر یک از این پروژه‌ها از جمله پروژه‌های بزرگ و پیچیده تاریخ بشریت هستند که با کیفیت استاندارد بالا و به کارگیری نیروی عظیم انسانی ساخته شده‏اند.

در حالی که یکی از نخستین کاربردهای علمی و مدرن مدیریت پروژه در ساخت اولین زیردریایی هسته‌ای در دهه ۱۹۵۰ در آمریکا صورت گرفت.

دریاسالاری به نام (Hyman Rickover) مدیر پروژه این طرح، برای اولین بار جهت هماهنگ کردن صدها پیمانکار، هزاران منبع و اطمینان از اجرای به موقع پروژه، روشی جدید که امروزه با نام Pert شناخته می‌شود، ابداع نمود. پس از آن، این تکنیک در پروژه‌های ساخت فضاپیماها و دیگر پروژه‌های نظامی و غیر آن، بارها و بارها استفاده شد.

مؤسسه مدیریت پروژه آمریکا(Project Management Institute)

مؤسسه مدیریت پروژه آمریکا(Project Management Institute)  یکی از معتبرترین مراکزی است که با دربرداشتن تعداد زیادی عضو فعال و متخصص در زمینه پروژه از بسیاری از کشورهای جهان در جمع‌آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل بهترین روش‌های مدیریتی پروژه و مستندسازی و اشاعه دانش مدیریت پروژه گام‌ های بزرگ و ارزنده‌ای را برداشته است.

از بارزترین این خدمات می‌توان از تدوین و انتشار کتاب راهنمای کلیت دانش مدیریت پروژه که به اختصار PMBOK نامیده می‌شود، و محتوای آن امروزه به منزله استاندارد دانش روز مدیریت پروژه به حساب می‌آید، نام برد. انجمن مدیریت پروژه ایالات متحده آمریکا در سال ۱۹۶۹ میلادی تاسیس شد و با جمع آوری نظرات مدیران پروژه و مستند سازی آنها در سال ۱۹۸۷ اولین نسخه از استاندارد ارزشمند پم باک را ارائه کرد. این استاندارد در سال ۱۹۹۶ به صورت رسمی چاپ و منتشر شد و در سال ۱۹۹۹ مورد تایید سازمان ملی استاندارد امریکا ANSI قرار گرفت. هدف اصلی PMI فراهم سازی راهنما و استانداردی برای دنیای مدیریت پروژه است.

فعالیت های اصلی این سازمان در حال حاضر را می‌توان به صورت زیر دسته‌بندی نمود:

1. تدوین استانداردهای مدیریت پروژه، مدیریت طرح، مدیریت پورتفولیو و مقولات مرتبط با آنها

2. اعطای گواهینامه های بین‌المللی حرفه‌ای در مدیریت پروژه

1. تدوین استانداردهای مدیریت پروژه، مدیریت طرح، مدیریت پورتفولیو و مقولات مرتبط با آنها

اولین نسخه‌های پیکره دانش مدیریت پروژه یا PMBOK را موسسه استاندارد های ملی آمریکا و همین‌طور موسسه مهندسان برق و الکترونیک به عنوان استاندارد به رسمیت شناختند. روند تکامل  PMBOKدر ویرایش‌های مختلف کتاب راهنمای آن نمود دارد. اولین راهنمای آن در سال ۱۹۹۶ توسط مؤسسه مدیریت پروژه منتشر شد.

ویرایش دوم راهنمای PMBOK در سال ۲۰۰۰ منتشر شد و سپس در سال ۲۰۰۴ ویرایش سوم PMBOK با تغییرات عمده‌ای نسبت به ویرایش قبل منتشر شد. ویرایش چهارم در سال ۲۰۰9 منتشر شد. آخرین نسخه انگلیسی ‌زبان راهنمای PMBOK  یعنی ویرایش پنجم در سال ۲۰۱1 منتشر شد. مطابق برنامه‌ریزی های انجام شده مقرر است که ویرایش ششم در سال ۲۰۱۷ منتشر گردد.

تفاوت حوزه های دانشی در ویرایش پنجم و ششم پیکره دانش مدیریت پروژه (PMBOK)

گروه های فرآیندی PMBOK

• فرآیند آغازین
• فرآیند برنامه ریزی
• فرآیند اجرایی
• فرآیند پایش و کنترل
• فرآیند اختتامی

مدیریت طرح یا برنامه Program Management

گروهی از پروژه های مرتبط است که به منظور حصول اهداف مورد نظر و سود، به طور هماهنگ مدیریت می شود که در صورت مدیریت مجزای آن ها این سود حاصل نمی شود. طرح ها ممکن است شامل کارهای مرتبطی باشند که خارج از محدوده هر یک از پروژه های طرح به طور مجزا می باشد.

مدیریت سبد پروژه یا پورتفولیو Portfolio Management

مجموعه ای از پروژه ها یا طرح ها و سایر کارها که به منظور مدیریت کاراتر در یک گروه طبقه بندی می شوند. ممکن است طرح ها یا پروژه ها در یک سبد پروژه بطور مستقیم به یکدیگر وابسته نباشد.

2. اعطای گواهینامه های بین‌المللی حرفه‌ای در مدیریت پروژه

گواهی‌نامه PMP مخفف عبارت Project Management Professional  شناخته ‌شده‌ترین و معتبرترین گواهی‌نامه حرفه ای مدیریت پروژه در جهان می‌باشد که توسط انجمن مدیریت پروژه آمریکا در سرتا سر جهان به افراد موفق در آزمون آن اعطاء می گردد.

در حال حاضر اعضای PMI به بیش از 900000 نفر در 185 کشور رسیده اند و دارندگان گواهینامه اصلی مدیریت پروژه این موسسه تا کنون بیش از 763000 نفر می‌باشند، در صورتی که بر اساس آمار منتشر شده از موسسه مدیریت پروژه آمریکا، تعداد افرادی که در ایران موفق به کسب گواهینامه حرفه ای مدیریت پروژه گردیده اند حدود1000 نفر می باشد.

بر اساس آمارهای اعلام شده و با توجه به تعداد زیاد پروژه های کشور و لزوم مدیریت اصولی پروژه ها و بهینه سازی مصرف منابع، نیاز به آشنایی بیشتر با مدیریت پروژه در کشورمان امری اجتناب ناپذیر است، از این رو سامانه جامع کارگشا از این پس با اشتراک موارد آکادمیک و کاربردی خود سعی بر آن دارد تا اطلاعات مناسبی را در اختیار علاقه مندان و هم چنین افراد شاغل در حیطه مدیریت پروژه فراهم آورد.

حوزه های دانشی مدیریتی زیر بر اساس کسب تجارب و شناسایی برخی از نیازهای حوزه ی اجرایی پروژه های کشور و ادغام آن با آخرین دستاوردهای علم مدیریت پروژه  تهیه و تنظیم گردیده است.

نظر به این که مدیریت تمامی منابع پروژه بر عهده ی واحد برنامه ریزی و کنترل پروژه می باشد و با توجه به تغییرات اعمال شده در ویرایش ششم پیکره ی دانش مدیریت پروژه (PMBOK)، سامانه ی جامع کارگشا نیز تمامی حوزه های مدیریتی منابع (مانند: مدیریت زمان پروژه، مدیریت هزینه ی پروژه، مدیریت مواد و مصالح، مدیریت تجهیزات و ماشین آلات و مدیریت منابع انسانی) را در حیطه ی وظایف واحد برنامه ریزی و کنترل پروژه در نظر می گیرد.

لازم به ذکر است با توجه به گستردگی این حوزه (مدیریت پروژه و ساخت) و هم چنین منحصر به فرد بودن هر پروژه، این امکان وجود دارد که بر اساس نیازهای شما عزیزان، برنامه مدیریت پروژه ویژه ای از جانب مشاوران دپارتمان مدیریت پروژه و ساخت کارگشا تنظیم و تقدیم حضور گردد.