آشنایی با رشته مهندسی شهرسازی
در سال ۱۴۰۰ هجری شمسی، جمعیت کشور ما به ۱۲۰ میلیون نفر خواهد رسید که ۸۰ درصد این ۱۲۰ میلیون نفر در شهرها ساکن می‌شوند. یعنی کمتر از ۲۰ سال دیگر کشور ایران حدود ۹۶ میلیون شهرنشین خواهد داشت.حال سوال اینجاست که آیا برای اسکان و فراهم نمودن امکانات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این ۹۶ میلیون نفر برنامه‌ریزی کرده‌ایم؟ در حال حاضر چطور؟ آیا شهرهای ما از حداقل استانداردهای جهان برخوردارند؟ به راستی چه افرادی می‌توانند طرحی جامع برای شهرها و شهرک‌ها ارائه دهند و در آرامش روحی و جسمی شهرنشینان نقش موثری داشته باشند؟
بدون شک چنین کاری از عهده متخصصان یک رشته برنمی‌آید، بلکه برای ساماندهی یک شهر نیاز به همکاری و همفکری اقتصاد دانان، جامعه شناسان، معماران، مهندسین عمران، جغرافی دانان و کارشناسان رشته های متعدد دیگر است. در این میان متخصص شهرسازی به عنوان سیاستگذار و مدیر متخصص، نقش بسیار مهمی را بر عهده دارد.
متخصص شهرسازی فردی است که می‌تواند در زمینه طراحی شهری یا برنامه‌ریزی شهری فعالیت کرده و عامل توسعه شهری شود. دانش شهرسازی به بررسی کلیه تحولات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فیزیکی یک شهر می‌پردازد و تلاش می‌کند که روابط موجود در یک شهر را در قالب یک نظام هماهنگ، مدیریت و سازماندهی کند و متخصص شهرسازی نیز کسی است که با مطالعه و بررسی روابط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی حاکم در شهر، برنامه ای بسامان و مطبوع برای یک شهر ارائه می‌دهد. برنامه‌ای که تصویرگر سیمای شهر در آینده است.
در این رشته حداقل ۶ محور اصلی وجود دارد که در برنامه ریزی و طراحی شهر سرنوشت ساز است. این ۶ محور عبارتند از:
برنامه ریزی شهری که عمدتاً بر روی کاربری اراضی متمرکز است؛ یعنی بررسی می‌کند که ما چگونه فضا و پهنه شهر را به فعالیت های مختلف اعم از صنعتی، تجاری و مسکونی اختصاص دهیم.
برنامه ریزی حمل و نقل:
برنامه ریزی اقتصادی و اجتماعی؛ چون در شهر تنها موضوع مورد بررسی فیزیک شهر نیست بلکه مساله مهم، جامعه شهری و انسان هایی هستند که در این محیط زندگی می‌کنند. به عبارت دیگر برای اقشار مختلف که امکانات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دارند یا برای اقوام مختلفی که در مکان‌های مختلف یک شهر زندگی می‌کنند، باید برنامه‌ریزی شود.
برنامه‌ریزی شبکه‌های زیرساختی مثل آب، برق و تلفن:
برنامه ریزی محیط زیست که به بررسی خطرات محیط زیست مثل سیل و زلزله می‌پردازد و برای مقابله با این سوانح برنامه ریزی می‌کند و تاثیرات سوئی را که انسان بر محیط زیست می‌گذارد مطالعه می‌کند.
طراحی شهری که به طراحی سه‌بعدی شهر پرداخته و محور توجه آن مناسبات انسان با محیط فیزیکی خود است. در واقع در طراحی شهری انسان با تمام خصوصیات جسمی، روحی و معنویش مطرح است و هدف آن نیز ارتقای کیفیت شهر می‌باشد.
توانایی‌های لازم:
دانشجوی این رشته باید با طراحی و مفاهیم هنری مثل روانشناسی رنگ ها آشنا باشد و در عین حال به مفاهیم تکنیکی و اصول فنی کار مثل نقشه برداری، رسم فنی، پرسپکتیو، هندسه فضایی، مدلسازی، ریاضی و مسائل انسانی و اجتماعی مثل مبانی جامعه شناسی علاقه‌مند باشد. و بداند که در طی تحصیل باید کار های تحقیقاتی و عملی بسیاری انجام دهد. در ضمن رشته شهرسازی نیاز به مطالعه زیاد، کار های فیزیکی گسترده و برداشت های میدانی بسیاری دارد به همین دلیل دانشجو باید وقت زیادی را به آن اختصاص دهد. همچنین باید قدرت تحلیل بالایی داشته و در طراحی زبردست باشد.
موقعیت شغلی در ایران:
کشور ما برای توسعه شهری و منطقه‌ای نیاز به ۵۰ هزار برنامه ریز شهری و منطقه‌ای دارد؛ یعنی اگر ما بخواهیم به قافله توسعه جهانی نزدیک شویم باید بحث برنامه‌ریزی را باور داشته و در این زمینه سرمایه‌گذاری نماییم تا بتوانیم مثل کشور کره با استفاده از منابع برنامه‌ریزی، عقب‌ماندگی خود را جبران کنیم. اما متاسفانه در حال حاضر توانایی‌های متخصصان این رشته در فرهنگ عمومی جامعه شناخته شده نیست و مسوولان بین معماری و شهرسازی تمایزی قائل نمی‌شوند. در حالی که دانش معماران در حد بنا است و آنها در مقیاس کلان مداخله نمی‌کنند؛ یعنی یک شهر یا یک منطقه را با تمامی ویژگی‌ها و خصوصیات اجتماعی، انسانی، اقتصادی، فرهنگی و فیزیکی آن مطالعه نمی‌کنند و به همین دلیل نمی‌توانند در برنامه ریزی یا طراحی شهری موفق باشند.
درس‌های این رشته در طول تحصیل:
دروس پایه:
درآمدی بر شهرشناسی، مبانی جامعه‌شناسی، درک و بیان محیط شهری، مبانی جغرافیا، مبانی اقتصاد، بوم‌شناسی طبیعی و انسانی، کاربرد ریاضیات در شهرسازی، کارگاه بیان تصویری، کاربرد هندسه در شهرسازی ، زبان تخصصی .
دروس اصلی:
کاربرد نقشه‌برداری، کاربرد رایانه در شهرسازی، تاریخ و فرهنگ شهرنشینی جهان، تاریخ و فرهنگ شهرنشینی ایران، آشنایی با مبانی معماری وساختمان، مبانی مهندسی شبکه حمل و نقل، کارگاه مهندسی شبکه حمل و نقل، مبانی مهندسی تاسیسات شهری، کارگاه مهندسی تاسیسات شهری، طراحی و کاربرد نظام اطلاعات ، آمار و روش‌های کمی در شهر سازی، آشنایی با مصالح و ساخت، جغرافیای شهری، جامعه شناسی شهری، اقتصاد شهری، کارگاه مطالعات شهری، حقوق و قوانین شهری.
دروس تخصصی:
مبانی و روش‌های برنامه‌ریزی شهری، مبانی و روش های طراحی شهری، کارگاه برنامه ریزی شهری (کاربری زمین)، کارگاه طراحی شهری، مبانی و روش‌های برنامه‌ریزی مسکن، کارگاه برنامه‌ریزی مسکن، مدیریت و سازمان اجرایی شهری، کارگاه طرح های اجرایی، شناخت فضا های شهری ایران، روش تحقیق در شهرسازی ، کارگاه آماده سازی زمین، کارگاه برداشت کاربری ، طرح نهایی.
برخی از مهم ترین نرم افزارهای تخصصی و کاربردی مهندسی شهرسازی
- CityEngine: نرم افزار ایجاد مدل سازی سه بعدی شهری
- Auto Cad: نرم افزار طراحی های دو بعدی و سه بعدی و علوم مهندسی مرتبط با نقشه کشی
- Revit: نرم افزار مدل سازی و طراحی نقشه های ساختمانی
- GeoShow3D: نرم افزاری قوی برای مدیریت اطلاعات جغرافیایی سه بعدی
تحصیلات لازم برای ورود به شغل مهندسی شهرسازی
برای ورود به شغل مهندسی شهرسازی حداقل مدرک کارشناسی مهندسی شهرسازی لازم است. علاقه مندان می توانند در مقطع کارشناسی ارشد و دکترای این رشته در گرایش های مختلف ادامه تحصیل دهند.
بازارکار، آینده شغلی و فرصت های استخدامی مهندس شهرسازی
زمینه های کاری مهندس شهرسازی در کشور بسیار متفاوت و متنوع است. مهندس شهرسازی می تواند در سازمانهای وابسته به مسائل سکونتی و شهری از جمله وزارت راه و شهرسازی، سازمان ملی زمین و مسکن، شرکت عمران شهرهای جدید، مراکز تحقیقاتی مسکن و شهرسازی، استانداریها، بنیاد مسکن، شهرداریهای مناطق و نواحی شهری و سازمانهای وابسته به آنها مانند دفاتر نوسازی بافتهای فرسوده، سازمان نوسازی، سازمان زیباسازی شهری و سازمانهای پیشگیری از مدیریت بحران استخدام شوند.
همچنین فعالیت در بخش خصوصی – در شرکتهای مهندسین مشاور شهرسازی، معماری، برنامه ریزی منطقه ای و … – زمینه شغلی مناسب دیگری برای مهندسان شهرسازی می باشد. در صورت داشتن سرمایه، تجربه و سایر شرایط لازم، مهندس شهرسازی می تواند به طور مستقل به تاسیس شرکت مهندسی مشاور شهرسازی بپردازد.
مهندس شهرسازی برای اینکه بتواند مجوز لازم برای فعالیت در بسیاری از بخش ها را داشته باشد، باید از سازمان نظام مهندسی پروانه اشتغال به کار دریافت کند.
مهندس شهرسازی ۳ سال پس از فارغ التحصیلی می تواند در آزمون حرفه ای سازمان نظام مهندسی که به صورت سراسری در استانها انجام می گیرد، شرکت کرده و به شرط قبولی در آزمون و ارائه سوابق کارآموزی مناسب پروانه اشتغال به کار مهندسی دریافت کند.
یکی از کارهایی که مهندس شهرسازی می تواند انجام دهد، این است که به عنوان کارشناس رسمی دادگستری به حل پرونده های مرتبط به حوزه کاری خود بپردازد. برای این امر باید در آزمون مربوطه که در هر نوبت شرایط آن اعلام می گردد، شرکت کرده و مدرک کارشناس رسمی از دادگستری دریافت کند.
با توجه به روند رو به رشد توسعه شهرها در کشور و لزوم بکارگیری متخصصان شهرسازی جهت برنامه ریزی، طراحی و اجرای پروژه های مرتبط، پیش بینی می شود در سال های آتی بازارکار و فرصت های شغلی مناسبی پیش روی مهندسان شهرسازی باشد.
میزان استخدام مهندس شهرسازی در برخی از کشورهای جهان
آمریکا – پیش بینی ها نشان می دهد بین سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰، میزان استخدام مهندس شهرسازی رشد ۱۶ درصدی خواهد داشت. در حالی که این عدد برای متوسط مشاغل ۱۴ درصد خواهد بود.
استرالیا – در بازه زمانی ۵ سال گذشته میزان استخدام مهندس شهرسازی رشد ۲۶.۱ درصدی داشته است. در حالی که میزان این رشد برای متوسط مشاغل ۷.۸ درصد بوده است. برای سال های آتی نیز رشد متوسطی در میزان استخدام مهندسان شهرسازی پیش بینی شده است.
درآمد مهندس شهرسازی
مهندس شهرسازی که در بخش دولتی استخدام شود، مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق دریافت می کند. در بخش خصوصی شرایط کمی متفاوت بوده و این مهندسان درآمدهای مختلفی کسب می کنند. تخصص، تجربه و مهارت از عوامل مهمی است که در بخش خصوصی بسیار مدنظر کارفرماها قرار می گیرد. با توجه به میزان تفاوت مهندسان شهرسازی در این موارد، درآمدهای آنها نیز با هم فرق دارد. بدیهی است هرچه فرد توانمندتر، متخصص تر و فعال تر باشد، درآمد بهتر و بالاتری کسب خواهد کرد.
مهندس شهرسازی که به صورت مستقل شرکت مهندسی مشاور تاسیس می کند، با توجه به کیفیت خدمات، تعداد مشتریان و میزان فعالیتی که دارد، درآمد کسب خواهد کرد.
میزان درآمد مهندس شهرسازی در برخی از کشورهای جهان
آمریکا – متوسط درآمد سالیانه مهندس شهرسازی در سال ۲۰۱۳، حدود ۵۳.۰۰۰ دلار می باشد.
استرالیا – متوسط درآمد سالیانه مهندس شهرسازی در سال ۲۰۱۳، معادل ۵۶.۲۰۰ دلار آمریکا می باشد.
انگلستان – متوسط درآمد سالیانه مهندسان شهرسازی در سال ۲۰۱۳، معادل ۴۳.۵۰۰ دلار آمریکا می باشد. کسب تجربه در موفقیت شغلی و کسب درآمد بالاتر مهندس شهرسازی در این کشور بسیار موثر است.
کانادا – درآمد متوسط سالانه مهندس شهرسازی در سال ۲۰۱۳، معادل ۵۶.۸۰۰ دلار آمریکا می باشد.
شخصیت های مناسب شغل مهندسی شهرسازی
در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی های شخصیتی، ارزش ها، علایق، مهارت ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه و … برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم ترین این عوامل ویژگی های شخصیتی می باشد. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فردی ویژگی های منحصربه فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت هستند.
به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ های شخصیتی مختلف در تمام مشاغل هستند و نمی توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ های شخصیتی خاصی هستند که در این شغل موفق می شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ های شخصیتی ای که برای این شغل معرفی می شوند، عموما این کار را بیشتر پسندیده و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته اند.
منبع: ای-استخدام.
