معماری پایدار لازمه رسیدن به شهر پایدار

معماری تجلی نیاز انسان به سرپناه بوده است و به نوعی ذکاوت، هوشمندی و احساسات انسانی را بازتاب می دهد.
اما امروزه این جایگاه معماری به فراموشی سپرده شده است و همه ساخت و ساز ها بر منافع و سود شخصی تمرکز دارند به طوریکه ساختمان ها به یک کالای تجاری تبدیل شده اند. امروزه ساخت و ساز ساختمان های بتنی و فولادی بسیار ارزان تمام شده و هیچگاه تا این حد کم هزینه نبوده اند. طراحی آن ها نه تنها مانند سازه های از پیش تعیین شده است بلکه مصرف انرژی بالایی را نیز به دنبال دارند. 

ساختمان ها علاوه بر تامین نیاز مسکن شالوده و زیرساخت زندگی شهری را نیز شکل می دهند. درک موقعیت ویژه ای که آن ها در زندگی ما دارند نیازمند توجه و آگاهی شهروندان است و این مهم تحقق نمی شود مگر در شرایطی که جامعه به امر کیفیت در بنا و معماری آگاه و هشیار شود.
در این قسمت می خواهیم بگوییم که چگونه ساختمان ها می توانند علاوه بر هویت دهی به فضاهای شهری و فضاهای عمومی از تکنولوژی های پایدار استفاده کرده و آلاینده ها را کاهش دهند و این اقدام می تواند یک رنسانس در حرفه معماری را رقم بزند.

در طراحی و مکانیابی ساختمان ها باید به این موارد دقت نمود که در اغلب موارد توجه به محدوده هایی فراتر از محدوده سایت طراحی، می تواند شکل های جدیدی از فضاهای عمومی و معماری را به وجود بیاورد. علاوه بر این باید به ضوابط و مقررات سرسختانه ایمنی در برابر زلزله در همه ساخت و سازها توجه و عمل نمود.
در اینجا این سوال مطرح است که چگونه می توانیم ساختمان ها را طوری طراحی کنیم که با تغییرات در نیازهای افراد سازگار و همگام شوند؟
همانطور که می دانیم زندگی مدرن به سرعت در حال تغییر و دگرگونی است و یک ساختمان اداری ممکن است  سال بعد یک دانشگاه یا دانشکده شود، لذا ساختمان هایی که از انعطاف بیشتری در طراحی برخوردارند می توانند دوام بیشتری بیاورند. 
جامعه به ساختمان هایی نیاز دارد که بتوانند پاسخگوی نیاز های مختلف آن ها باشند. ما موظفیم این انعطاف پذیری را در طراحی ساختمان ها به کار بگیریم. ایده های نو نیازمند فرم های جدید هستند تا جامعه نیز همزمان با آن ها تغییر و تحول یابد.

حفظ و نگهداری سیمای تاریخی تمام محله ها در شهر بسیار کار دشواری است و بسیار پرمسئله، اما حفظ یک بنا نباید به این قیمت تمام شود که فرصت های جدید را برای ابداعات و نوآوری های ساختمان سازی از دست بدهیم. بدون شک دمیدن یک روح تازه در کالبد بنای معماری گذشته بسیار مهم و حیاتی است. اما تبدیل شهر به موزه جامعه را فسیل می کند.
اگر معماران آزادی عمل داشته باشند که تکنولوژی ها، تکنیک ها و مصالح جدید را در ساخت و سازها به کار گیرند. علاوه بر کاهش هزینه ها بهبود کیفیت را نیز خواهیم داشت و این رویکرد نوآورانه و جدید در ساخت و سازها می تواند انواع فناوری های پیشرفته را به کارگیرد. 

حال با توجه به مطالب گفته شده می خواهیم بدانیم چگونه استفاده از تکنولوژی های پایدار می تواند تحولی عظیم در معماری به وجود آورده و رابطه انسان با بنا را بیشتر کرده و به جنبه زیبایی شناسی بنا نیز اهمیت دهد. 
استفاده از فضاهای وسیع با حجم زیادی از رایانه ها به ویژه در دفاتر اداری باعث گرم شده آن فضا می شود. از طرف دیگر فضاها به گونه ای طراحی شده اند که نیاز افراد به روشنایی باید با نور مصنوعی تامین شود و همه اینها نیاز به سیستم های تهویه و روشنایی داشته و در عین حال رابطه افراد با زندگی شهری را نیز قطع کرده است. 
اگر تکنولوژی های مورد استفاده در ساختمان را که از انرژی باد و خورشید و خاک و آب استفاده کنند، به کار بگیریم تاثیر قابل توجهی در میزان مصرف انرژی در ساختمان خواهد داشت.

اگر میزان مصرف انرژی ساختمان ها را به نصف کاهش دهیم میزان کل انرژی مصرف شده در جهان به میزان یک چهارم کاهش خواهد یافت. 
 

به کارگیری مصالح ترمال (خصوصیت ذخیره و انتقال حرارت مصالح ) می توانند انرژی مصرفی ساختمان ها را به نحو چشمگیری کاهش دهند. این فناوری ها می توانند میزان مصرف انرژی ساختمان ها را از 50 تا 70 درصد کاهش دهند. می توان گفت این فنون و روش ها در واقع چیزی جز استفاده از روش هایی که هزاران سال پیش بوده اند نمی باشد. مثلا در یک فضای اداری اقدامات زیر را می توان انجام داد:

در ساختمان های کم عرض تر تعداد افراد بیشتری امکان دسترسی مستقیم به پنجره ها را خواهند داشت و احتیاج به نور مصنوعی در این بناها کاهش خواهد یافت. هوایی که به وسیله باز شوها وارد ساختمان می شود بدون نیاز به تهویه مکانیکی می تواند در ساختمان جریان پیدا کند؛ مشروط بر اینکه به سقف ها و بام ها شکل آیرودینامیک بدهیم و یا طبقات را به وسیله یک فضای وسیع مانند یک آتریوم به یکدیگر مرتبط کنیم: به فراخور گرم شدن فضای آتریوم «بنا بر اصل مکش» هوای قسمت پایین آتریوم به سمت بالا کشیده می شود و به این ترتیب هوای آلوده فضاهای اداری را مکیده و تخلیه می کند. 
پروفیل سقف را می توان به گونه ای طراحی کرد که در برابر بادهای غالب از خود عکس العمل نشان دهد و در بعضی مواقع جریان باد را در خود محبوس کند. در بعضی شرایط این مسئله می تواند هوای آلوده درون ساختمان را به طور طبیعی تخلیه کند و بدون نیاز به سیستم های خنک کننده مکانیکی پر مصرف، شرایط مطبوعی را از نظر میزان دما در محیط فراهم نماید.

در این شرایط می توان گفت ساختمان در میزان مصرف انرژی به حد خود کفایی رسیده یعنی به همان میزان که انرژی مصرف می کند انرژی را نیز تولید می کند.
امروزه مصالح جدید، تکنولوژی های نوین و فناوری های انفورماتیکی وجود دارند که ساختمان ها را به سیستم های عصبی و الکترونیکی مجهز کرده و می توانند شرایط داخلی و خارجی ساختمان ها را یکسان کنند. همچنین به تمام نیازهای ساکنان و استفاده کنندگان در فرم و عملکرد پاسخ دهند. 

آینده هم اکنون پیش روی ماست؛ اما تاثیر آن برمعماری تازه در حال آغاز شدن است. تعامل ساختمان ها با طبیعت معماری را به ریشه های اصلی آن خواهد رساند.

 

منبع:برگرفته از کتاب شهرهای پایدار اثر ریچارد راجرز