چگونه یک پارک کودک با امکانات جدید بسازیم؟

پنت هاوس واقعاً چیست

در این مطلب می خوانید:

فضاهای بازی های گروهی برای کودکان کم است

استاندارد نبودن وسایل بازی در پارک ها

امنیت در پارک ها برای کودکان کم است

امکانات لازم برای پارک کودک

کودکان به عنوان حساس ترین و آسیب پذیرترین گروه جامعه بوده و ضمن تأثیرپذیری از محیط پیرامون، قابلیت ها و توانایی های قابل توجهی در شکل دهی به آن دارند. با نگاهی گذرا به فضاهای شهری گذشته در ایران ملاحظه می شود که فضاهای مخصوص کودکان آن چنان که باید شکل نگرفته و نقش و حضور آنان بدلیل موقعیت تابع و تحت سلطه کودکان در فضای اجتماعی همواره در حاشیه توجه بوده اند.

با افزایش روزافزون جمعیت شهرها و تغییر سبک زندگی به آپارتمان نشینی، کمبود این امر بیش از پیش احساس می شود. کودکان، نیازمند محیط هایی هستند که آنان را مخاطب قرار دهد، به چالش وادارد و جلب توجه کند تا آنها مشاهده کنند و بیاندیشند؛ در مورد زمین های بازی کودکان گرچه وسایل کنونی هنوز برای بسیاری از کودکان رضایت بخش است. ولی همانطور که ملاحظه می شود همین موارد نیازهای آنان را ارضا نکرده تا به تدریج بازی های رایانه ای و امثال آن حتی جایگزین یک پارک کسالت آور شود.

در میان پارک های مختلف و متنوعی که با موضوعات گوناگون داریم یکی از انواع پارک‌هایی که امروزه در کشورهای مختلف بسیار مورد توجه قرار گرفته پارک کودک است که با هدف بهبود گذران اوقات فراغت کودکان، آموزش کودکان و توسعه فضاهای شهری آموزش ‌دهنده احداث می‌شوند. با توجه به اهمیت بازی در دوران کودکی و نقشی که این امر در تقویت روحیه کودکان، کاهش استرس و افزایش قابلیت‌های فردی کودکان دارد توجه به محیط ‌های بازی و فراغتی کودکان امری بسیار ضروری است. این در حالی است که پارک کودک به مفهوم واقعی در شهرهای ما ایجاد نشده است. لذا در این نوشته به معرفی پارک کودک، بررسی امکاناتی که باید داشته باشند و ضوابط خاص این فضاها خواهیم پرداخت. 

امروزه می توان نمونه های بسیاری را در کشورهای مختلف برای این منظور یافت. پس می توان از این ایده های موفق و با توجه به نیازها و باورهای ملی، بومی استفاده نموده و در جهت بهبود این فضاها استفاده نمود. به دلیل آثار مخرب فضاهای های سرپوشیده از جمله سر و صدای بیش از اندازه، عدم فضای کافی برای دویدن و فعالیت فیزیکی، عدم تهویه مناسب و از همه مهم تر مصنوعی بودن هیجانات ایجاد شده در کودکان، لزوم فضاهایی که کودک میل داشته باشد شخصا و بدون همراه به بخش های بیرون از خانه راه یابد، آشنا شود و ارتباط بر قرار کند بیشتر احساس می شود. بنابراین باید برای کودکان فعالیت هایی رو ترتیب داد که با روش های صحیح کودکان را برای زندگی در جامعه آینده آماده سازد.

فضاهای بازی های گروهی برای کودکان کم است

کودکان با بودن کنار هم خیلی چیزها می آموزند، از نظم و قرار گرفتن در صف برای استفاده از یک وسیله بازی مثل تاب و سرسره گرفته تا بازی های دسته جمعی مثل فوتبال بازی کردن. بنابراین نباید تنها به دلیل ناامن بودن یا غیربهداشتی پارک بچه ها را از این فضا دور کرد. 
به هر حال پارک ها و بازی در فضای سبز غذای روح بچه هاست به خصوص در عصری که ما زندگی می کنیم این نیاز بیشتر از پیش احساس می شود چون مثل گذشته نیست که بچه ها در حیاط و کوچه ها با هم بازی کنند بنابراین نباید مانع بازی آنها در پارک شد.

بازی و اسباب بازی برای کودکان بسیار مهم است به طوری که آنها بیشترین ساعت های بیداری خود را به بازی و فعالیت می پردازند. کودکان زمان بازی را بسیار دوست دارند و این زمان را بر هر چیز دیگری مقدم می دارند. انتخاب اسباب بازی مناسب برای کودکان در هر سنی بسیار حائز اهمیت است. به طوری که بهترین مناسب ترین اسباب بازی برای کودکان به ویژه در سنین پیش دبستانی، اسباب بازی های آموزشی است چرا که این گروه از اسباب بازی ها باعث پرورش تفکر، تخیل، سرگرمی، لذت و مهم تر از همه یادگیری در کودک می شود و او را با مفاهیم و دنیای پیرامون آشنا می کنند.
بازی ها کودکان شامل بازی های جسمی، بازی های تقلیدی، بازی نمایشی، بازی های نمادین، بازی های آموزشی، بازی خلاقیتی و بازیهای گروهی است. یکی از بازی هایی که به میزان خلاقیت کودک می افزاید، بازیهای نمادین است. بازی نمادین، بی تردید، نقطه اوج بازی های کودکانه است. این نوع بازی، بیش از شکل های دیگر بازی نقش اساسی در زندگی کودک ایفا می کند. 

استاندارد نبودن وسایل بازی در پارک ها 

 بعضی از وسایل بازی در پارک های کودکان یا حتی پارک های شهری استانداردهای لازم را برای سلامت و امنیت کودکان دارا نمی باشند ولی این موضوع دلیل نمی شود که کودک را در خانه محبوس و از بازی در پارک منع کنیم. به هر حال در همه جای دنیا بچه ها برای بازی به پارک می روند و از بازی کردن کنار دوستان شان لذت می برند. از طرف دیگر، از آنجایی که کشور ما دارای آفتاب بی نظیری است بهتر است برای دریافت نور آفتاب هم که شده اجازه دهیم بچه هایمان در پارک بازی کنند. بنابراین شهرداری‌ها، سازمان پارک ها و فضای سبز، زیباسازی و سایر دستگاه‌های صادر کننده مجوز فعالیت در این زمینه باید برای جلوگیری از هر گونه حادثه احتمالی نسبت به استاندارد سازی زمین و تجهیزات بازی اقدام و از فعالیت تجهیزات فاقد استاندارد مستقر در پارک‌ها و شهربازی‌ها جلوگیری کنند.

امنیت در پارک ها برای کودکان کم است 

در وهله اول بهتر است کودکان دچار استرس و اضطراب نباشند تا بتوانند تمرکز بیشتری روی کودک شان در آن محیط داشته باشند و بعد هم بهتر است کنار کودک باشند و او را رها نکنند. به هر حال وسایل بازی ای که در پارک ها وجود دارد برای همه کودکان است و آنها باید استفاده از آنها را کنار کودکان دیگر بیاموزند.
پارک های ناامن در بعضی جوامع به این دلیل است که زیرساخت های لازم برای آن وجود ندارد، در صورتی که  کودکان  باید در فضاهای امن و محافظت شده بازی کنند و از آن لذت ببرند.

براسکایا (Brascaia) به عنوان طراح بازی های کودکانه معتقد است وقت گذرانی کودکان را باید هدایت کرد و با بازی های خلاق، جای آن را پر کرد. کار را هم می توان به بازی تبدیل کرد. بازی در زندگی کودکان پیش از دبستان، نقش بسیار مهمی ایفا می کند. کودکان در فرایند بازی، دانش کسب می کنند و کار کردن را  می آموزند؛ هم چنین بازی ها یکی از راه های مهم آموزش هستند. آن چه به بازی کودکان هدفمندی و سمت و سو می دهد، چگونگی نوع طراحی بازی و در کنار آن چگونگی قرارگیری وسیله بازی و اختیار عمل کودک در مواجهه با آن است. 
با توجه به وجود محیط های متفاوت بازی (خانه، مهد کودک، مدرسه و پارک ها) برای کودک با توجه به رده سنی اش، نوع محیط و طراحی آن در تاثیرپذیری اش از محیط و نوع آموزش آن متغیر است. با توجه به نگرش های جدید در تمامی ابعاد در پارک کودک (طراحی و اجرا)، بهترین و اثر گذارترین محیط، محیط بیرون از خانه محسوب می گردد.

امکانات لازم برای پارک کودک

تاکنون در جوامع اروپایی و آمریکایی تحقیقات زیادی در مورد ارتقای فضاهای شهری برای حضور کودکان و طراحی نسل جدید پارک های و زمین های بازی برای کوذکان انجام شده و راه حل های مختلفی ارائه شده است. با توجه به ضرورتی که برای ارتقای کیفی این محیط ها احساس می شود باید نیاز کودکان را در طرح های آینده مورد اولویت قرار داد.  در اینجا به چند مورد از امکانات و شرایطی که یک پارک کودک باید داشته باشد اشاره می کنیم. 

1- ایجاد حس خلاقیت با نقاشی و وسایل بازی 

طراحی و نقاشی  همیشه یک راه تقویت خلاقیت بچه‌هاست. طراحی کردن به کودکان اجازه می‌دهد که با موضوعاتی که خیلی راحت تغییر شکل می‌دهند، به جای موضوعات ثابت، بازی کنند. یک ایده برای بازی طراحی، آموزش فکر کردن و حدس زدن است. در این نوع پارک ها با وجود امکاناتی مانند نقاشی و رنگ آمیزی از کودکتان بخواهید خط‌خطی‌های ساده‌ای بر روی کاغذ بکشد و بعد سؤال کنید این خط‌ها شبیه چه چیزهایی می‌توانند باشند. و در آخر می‌توانید با اضافه کردن شکل‌هایی به این خطوط طرح جدیدی بسازید.

روانشناسان معتقدند پرداختن به تخیل به عنوان یکی از ابعاد وجودی کودک در رشد فکری و اجتماعی او موثر است. مدت‌هاست دیگر بچه‌ها با خاک و گل بازی نمی‌کنند. اگر پارکی نزدیکی خانه‌تان قرار دارد، به شما توصیه می‌کنیم فرزندتان را از این بازی‌های لذتبخش محروم نکنید. با او همراه شوید و اجازه دهید حسابی خاک بازی کند. این نوع بازی و ساختن برخی سازه‌ها و اشیا با گل به خلاقیت او بسیار کمک می‌کند.

2- فرصت هایی برای شیطنت، دستکاری، اکتشاف و آزمایش

با توجه به روحیه کودکان و به منظور کاهش فشارهای روانی، وسایل طراحی شده به آنها فرصت دستکاری و آزمون و خطا را می دهد و از شیطنت کودک در جهت تامین سلامت روح و روان او استفاده می نماید. 
زمانی که در طراحی وسایل یک پارک بتوان کودکان را در چیدن و برداشتن وسایل کوچک بازی شریک نمود، به نوعی فرصتی برای ایده پردازی ایجاد نموده ایم که بازی های «پازلی حجمی» از آن جمله است.

3- آزادی در بازی و سرگرمی

رها سازی و آزاد گذاشتن ذهن کودک در فضای پارک به مدد طراحی خلاقانه وسایل بازی و محیط پارک از موارد مهم در طراحی و ساخت یک پارک کودک است. آزاد گذاشتن کودک در محیط بازی، نقش مهمی در یادگیری، هیجان بخشی و درک تجربه محیطی ایفا می کند. بزرگترین گناه والدین این است که مانع آزادی کودک شوند. 
دکتر اسپاگ (spag) به عنوان یک روانشناس کودک در این رابطه می گوید: «ما باید کودکان را آزاد بگداریم که امور بازی های خود را مدیریت کنند و بتوانند دانستنی های لازم را از بازی ها فراگیرند. باید رشته اختیار بازی را به دست کودک سپرد تا آنچه را که نیروی تخیلش می گوید، انجام دهد؛ تنها در این صورت است که بازی او مفید خواهد بود».

4- نو آوری و جذابیت فیزیکی در پارک به عنوان کلاسی آموزشی

ریچاردداف (۱۹۹۲) در اهمیت نوآوری می گوید: «تمام نوآوری ها منعکس کننده تغییرات هستند ولی هر تغییری نوآوری نیست». به عنوان نمونه قراردادن وسایل و مواد انعطاف پذیر (ماسه، آب و…) در پارک کودک، امکان حسی بی نهایت را در کودک تشدید می کند و قرارگیری او در خلا به نتایج خلاقانه می انجامد. دستکاری و تعامل فیزیکی با مواد و محیط زیست طبیعی به کودک اصول و قواعدی را یاد می دهد. سیمون نیکلسون (۱۹۷۱) برای اولین بار نظریه طراحی و کاربرد مواد قابل انعطاف در بازی کودکان را نوشته است.

5- کاربرد اختلاف سطح در پارک

یکی از مواردی که از خستگی کودک جلوگیری می کند و به او حس نشاط بیشتری می بخشد، طراحی مسیرهای تردد کودک با در نظر گیری اختلاف سطح می باشد. که از این دست می توان تپه های کوچک در بازک ایجاد کرد.

6- طراحی فضاهای باز در پارک

 پرواز تصورات کودکانه فضاهای بسته ناخواسته بر روح و روان کودک اثر منفی می گذارد و ایده طراحی فضاهای غیر محصور شده در پارک  کاملا با توجه به روحیه کودکان و متناسب با آن است و به نوعی تصورات کودکانه و خیال انگیز را به پویایی وا می دارد.

طراحی وسایل و فضاهایی که به کودک تحرک ببخشد، از نکات مهم در طراحی گرافیک پارک است. حرکت در یک مسیر تعیین شده، حرکت عضلانی پا و دست های کودک و حرکت اجسام از موارد مهم حرکت در گرافیک محیطی کودک است. جا به جایی عناصر نسبت به فضای اصلی، تکرار اعوجاج بصری، کشش بصری، کشیدن تصویر، دراز و پهن کردن بازی با سایه و روشن ها، تغییر ویژگی و وزن خطوط از جمله راه کارهایی است که چشم را به حرکت در می آورند. 

7- استفاده از حروف الفبا، فضاهای آموزشی و  فرصتی برای اکتشاف 

با توجه به فرهنگ نوشتاری متفاوت در هر کشوری، به جهت تسریع در ابعاد آموزشی و یادگیری در پارک، می توان از الفبا استفاده نمود و مانایی حروف زمانی که با تفریح و سرگرمی باشد، اثرگذارتر خواهد بود.

8- استفاده از شخصیتهای کارتونی (ابعاد نمایشی)

امروزه در کنار استفاده از شخصیت های کارتونی در ورودی مکان های بازی به صورت سردر و…، قرارگیری در قالب شخصیت های مذکور به صورت های نمایشی، بعد تازه ای از کاربرد شخصیت های کارتونی است و باعث ایجاد حس همذات پنداری در کودک می گردد. البته شیوه اجرا و کاربرد آن از نکات مهم است.

9- استفاده از رنگ های شاد در مبلمان و نورپردازی 

دو عنصر اثرگذار بصری شامل فرم (شکل) و رنگ به صورت لازم و ملزوم در آثار هنری رهنمون می گردد و در پارکهای مفهومی نیز توجه ویژه به روابط روانی رنگها و هم نشینی شان از نکات مهم است. به موجب تحقیقاتی که از طرف انستیتوی روانشناسی رنگ در شهر «آلسن» آلمان به عمل آمده، رنگ های قرمز، نارنجی، زرد و آبی، رنگ های مورد نظر کودکان و اطفال می باشند و رنگ های خاکستری، قهوهای، سیاه و سفید نمونه ای از هیچ گاه مطلوب آنها نبوده و رنگ سبز هم فقط از طرف ۷ درصد کودکان انتخاب گردیده است
نتایج حاصله از این آزمایش برای کارخانه های سازنده لوازم و اسباب بازی و موسسات تربیتی از قبیل کودکستان و دبستان حائز اهمیت است. 

توجه به معانی روانشناسانه و فیزیولوژی رنگ ها و کاربرد آن برای وسایل بازی پارک کودک در عرصه گرافیک محیطی از ضروریات می باشد. کاربرد رنگ های گرم در یک مجموعه باعث تشدید حرکت کودک، تحریک سیستم عصبی، بالا بردن فشار خون و تسریع بخشیدن به تنفس و ضربان قلب است. بنابراین رنگ قرمز از لحاظ تاثیر گذاری به عنوان یک عامل محرک به شمار می آید در حالی که کاربرد رنگ های سرد معکوس این فرایند عمل می کنند. 

10- پیکتوگرام های کودکانه

اخیرا در ژاپن پیکتوگرام هایی طراحی شده اند که مخاطب آنها اختصاصا کودکان هستند. با توجه به گرایشات نو در نوع بازی کودکان و پیوند بیشتر کودکان امروز با تکنولوژی به نسبت کودکان گذشته، تابلوهای دیجیتالی که با تصاویری مهیج چیدمان شده اند در پارک های کودک جایگاه خاصی دارند. زیرا با حجم عظیمی از تصاویر و نوشتارهای جذاب، در کنار هیجان بخشی به کودک اطلاعات متنوعی را به او می دهد. 

11- ارگونومی دقیق

یکی از مواردی که در گرافیک محیطی پارک کودک در شاخه طراحی و دیزاین باید در نظر گرفته شود، توجه به ارگونومی آن است ارگونومیست کسی است که در زمینه بهداشت، علوم رفتاری و تکنولوژی مطالعه می کند و سعی دارد با استفاده از این علوم استرس و خستگی را کاهش دهد. 
در طراحی ارگونومیک تمامی ابعاد و ویژگی های فیزیکی کودک، اندازه بدن، شکل آن، تناسب اندام، استحکام بدنی، وضعیت قرار گرفتن بدن، حواس از قبیل بینایی، شنوایی و لامسه، فشار و نیروهای وارد شده می باشند. 

در کنار ابعاد فیزیکی، توانایی های ذهنی، شخصیت، میزان دانش، اطلاعات و تجربیات کودک (علاقه، مهارت و راحتی از نکات مهم در طراحی یک وسیله بازی است. زمانی که در طراحی وسایل کودک ارگونومی آن به صورت علمی و تخصصی در نظر گرفته شود، نتیجه ای به دست خواهد آمد که بسیار مطلوب خواهد بود و کودک در انجام بازی راحت است و دلزدگی و اجتناب از بازی ندارد و از آن لذت خواهد برد. سالیانه تعداد زیادی کودک در استفاده از وسایل بازی در محیطهای مختلف دچار صدمات جدی می شوند که ۷۰ درصد این صدمات به دلیل افتادن از بلندی می باشد. 
از جمله دلایلی مربوط به افتادن کودکان از وسایل بازی سطح زمین و وسایل بازی است. استانداردسازی در بازی کودکان از بعد امنیت روانی شامل از بین بردن خطر، کم کردن میزان خطر، تهیه ی وسائل و لوازم امن، تهیه ی اخطار سمعی یا بصری و تهیه فرایند امن با وسایل امن بوده و در طراحی پارک مفهومی توجه ویژه تری به آن شده است.

12- طراحی سازه ای مصور

یکی از نکات مهم در طراحی پارک کودک، توجه به طرح جامع پارک می باشد که در دو سازه کلی به نام سازه رنگی و سازه  فرمی (شکل) تعریف گردیده است. در طراحی سازه ای هماهنگی گروه های شهری، معمار، گرافیست و به عنوان حرکت شاخص در این مقوله از ارزش والایی برخوردار است. نکته مهم در این طرح، سازه رنگی آن است که با توجه نوع وسیله و محیط قرار گیری آن و موارد دیگر به کار می رود. به این نوع از طراحی، طراحی«کل گرایانه» می گویند.
منظر بصری رنگ ها و حجم رنگی مورد نظر با توجه به عامل فضایی که وسایل در آن قرار گرفته و همچنین نوع تقسیم بندی از نظر اندازه مورد توجه است. در واقع سیر تصویری از بیرون یک فضا به داخل آن صورت می گیرد.

13- باغ بازی

شبیه سازی طبیعت وحشی و جنگل به صورت گسترده در یک پارک

در پارک های کودک، قرارگیری حیوانات در مسیرهای مختلف در کنار این که تنوع زیستی و همذات پنداری کودک را با محیط تحریک می کند، دارای بعد آموزشی  نیز بوده و استرس و فشارهای درونی یک کودک را تخیله می کند. یکی از ایده ها که به تهیه و ایده «باغ بازی» انجامید، ایده طرح مشارکتی است. ایده «باغ بازی» توسط «ویکی استوکلین» و «رندی وایت» به طور گسترده مورد تبلیغ و ترویج قرار گرفت. بینشی جدید که چند سالی است در آمریکا و به طور مشخص اروپا در طراحی پارک کودک بدان توجه ویژه ای شده است، طراحی مشارکتی با حضور کودکان، معلمان، والدین و حتی کارکنان شرکتها در فرایند طراحی یک پارک است، مالکیت مجازی یک پارک به عنوان «خانه دوم» برای کودک (به عنوان کلاس درس و فضای باز حمایتی) و تشویق به این حس از نکات ضروری در ایده طرح مشارکتی است.
در نظر گرفتن آن چه کودک در محیط داخل خانه آن را تجربه نمی کند، شامل آب، پوشش گیاهی (درختان، بوته ها و گل ها)، حیوانات و موجودات زنده، حوضچه، شن و ماسه (مرطوب نگهداشتن آن)، تپه های مصنوعی، سر پناههای تزیینی، سازه و تجهیزات قابل تغییر، تخته سنگهای مصنوعی، رنگ طبیعی، مکان هایی برای نشستن مانند تخته تکیه، و ارائه سرپناه و سایه، قایق های تزیینی، استخر کودکان، و پیچ و خبرهای مسیر آبی از ویژگی های باغ بازی است
هدف باغ بازی» در طرح مشارکتی، تعامل کودک با محیط زیست و یادگیری گونه های گیاهی، ارتباط مستقیم با طبیعت وحش کنترل شده، پرهیز از محیط های قراردادی و تصنعی، افزایش یادگیری کودک و برانگیختن قدرت تخیل است. 

14- انتظارات کودکان 

پارک های کودک توسط مسئولان و مدیر پارک ها باید شرایطی را فراهم کنند که کودکان و نوجوانان انتظارات خودشان را از یک پارک کودک ایده آل و امکانات متنوع را بیان کنند زیرا این مورد باعث ایجاد خلاقیت و محیط های متنوع در پارک ها می شود. 

در طراحی پارک های کودک نیز رعایت موارد زیر الزامی است:

نتیجه گیری

مطالب مرتبط:

 

منابع:

سایت ها:

مقالات:

خوب است مطالب زیر را نیز مطالعه نمایید:

نوشته های مشابه
خروج از نسخه موبایل