نمای ساختمان، کلید خلق هویت هنر و معماری

ساختار بصری یک شهر شامل نمای ساختمان و عناصر الحاقی و … در مجاورت گذرهای شهری، نقش عمده ای در ارتباط و سطح تعامل با مردم دارد به گونه ای که مخاطبین با مشاهده آن می توانند به درکی سطحی از هویت، فرهنگ و معماری بومی خود دست پیدا کنند اما سوال اساسی اینجاست که یک معمار چگونه خالق ساختاری شود که مختص هویت و پیشینه خود باشد!!
فضای یک شهر و آنچه که در جداره های شهری مناطق مختلف آن مشاهده می شود، تاثیر بسزایی در نمود فرهنگ و پیشینه ی یک ملت دارد. به طور مثال زمانی که در بافت و خیابان های تاریخی اصفهان قدم می زنید و نظاره گر بدنه ی شهری آن هستید، به طور کامل هویت و پیشینه ی معماری آن را درک کرده و از این که تمامی ساختمان ها، همگی از یک الگو و ساختار مشخص پیروی کرده اند، احساس آرامش می کنید البته این مسئله به این معنا نیست که نمای ساختمان های امروزی و معاصر، به شکلی سنتی طراحی و ساخته شود اما این وظیفه ی معماران و طراحان است که ساختار و مجموعه ضوابطی را خلق نمایند که نمایان گر هویت و فرهنگ هنر و معماری کشور خود باشد به طوری که حس و حال و روحیات شهری را به گونه ای تغییر دهد که رفتارهای اجتماعی ناشی از ادراک و احساس مخاطبین، بهبود یابد.

میدان نقش جهان اصفهان- نمود تناسب و نظم شهری به دلیل هماهنگی نمای ساختمان ها با الگویی مختص زمان خود

امروزه عدم هماهنگی در طراحی و ساخت نمای ساختمان ها و همین طور استفاده از مصالح نامناسب در ترکیب با یکدیگر، سبب بروز بی نظمی و اغتشاش بصری شده است به طوری که با مشاهده ی خیابان های برخی شهرها مانند تهران، به وضوح می توان آن را دریافت دیگه مثل گذشته از نمای سیمانی یکدست استفاده نمیشه و همین تنوع هم میتونه باعث اختلال در سبک طراحی بشه.

شهر تهران در این تصویر سه نما با سبک های متفاوت مدرن، سنگی و رومی در کنار یکدیگر جای گرفته اند که موجب بروز ناهماهنگی در یک جداره شهری شده است.

در برخی شهرهای بزرگ نظیر شهر برن در سوئیس، لیسبون و کیتو شاهد معماری ای کلان در جداره های شهری هستیم که از لحاظ بصری، زیبایی خاصی را ایجاد کرده است.

برن (Bern) پایتخت سوئیس

پایتخت پرتغال (Lisbon) لیسبون

 کیتو(Quito)، پایتخت اکوادور

روند تمایل مردم به شهرنشینی و رشد سریع جمعیت، توسعه ی شهری را در پی داشت و سبب افزایش تقاضای مسکن شد. در این بین عدم تدوین ضوابط شهری و ساختار مشخص معماری کلان، موجب پدیدار شدن ساختمان های گوناگون با اعمال سلیقه های متفاوت شد. سازندگان مسکن در تلاش برای مطرح کردن ساختمان خود و متمایز کردن آن از بقیه جهت فروش سریع و بازگشت سرمایه شان از یک سو و طراحان با هنرنمایی اغراق آمیز و بعضا قبول خواسته سازندگان و اعمال سلیقه شخصی از سوی دیگر، زمینه ظهور اغتشاشات بصری را در فضاهای شهری فراهم آوردند. به همین دلیل است که نمای یک ساختمان به عنوان پوسته ظاهری و نمود خارجی بنا، حائز اهمیت است چرا که اولین برداشت بصری توسط مخاطبین خود خواهد بود و به نوعی جزئی از بدنه شهری است که آرامش ساکنین یک جامعه را تامین می کند.

اما…

نما چیست؟

آنچه که از بیرون دیده می شود و در معرض دید و برابر چشم است، نما نامیده می شود و در واقع سطوح تشکیل دهنده هر بدنه نمای آن است و همچون پرده ای درون ساختمان و بیرون را جدا می کند. در طراحی ساختمان، نما کالبدی اثرگذار بر طراحی بقیه اجزای ساختمان است و فقط یک سطح صاف و یکنواخت نیست بلکه سطحی است که با بیرون زدگی ها و عقب نشستگی ها، تراس، بازشوها و عناصر الحاقی با فضای داخل مسکن ارتباط برقرار می کند بنابراین تناسب اجزا در طراحی پنجره ها و بازشوها، سایه بان و محدوده سقف ها، مصالح، رنگ، عناصر تزئینی و … همگی در راستای خلق یک کیفیت هماهنگ و ترکیب متعادل و متوازن اجزای بدنه ساختمان عمل می کنند.

     

  ساختمان آصف 1393 – مهندسان مشاور مرمت و معماری زندیگان (محمدرضا نیکبخت)

همین طور نما به عنوان جداری محافظ و دربرگیرنده ساختمان وظیفه تامین نور و تهویه طبیعی را بر عهده دارد. نما از آن جهت که ساکنینش به سنت های خود وفادار هستند و انتظار دارند از دید دیگران، سرقت، مشرفیت و عوامل اقلیمی در امان باشند، جداری محافظ تلقی می شود چرا که در ذهنیت جامعه معاصر، مسکن و واحد مسکونی، مکانی جهت برقراری آسایش و آرامش است زیرا فرهنگی درون گرا را از گذشته خود به ارث برده ایم و البته در بعضی موارد دچار سردرگمی و آشفتگی زمان شده ایم و دنباله روی برون گرایی معاصر بدون تطابق با افکار و سنت هایی می شویم که با آن رشد کرده ایم.

ساختمان آصف 1393 – مهندسان مشاور مرمت و معماری زندیگان (محمدرضا نیکبخت)

نمای شهری

مجموعه نماهای مشرف به فضای عمومی، نمای شهری را به وجود می آورد به همین دلیل است که در معماری کلان شهری نمای یک ساختمان به تنهایی حائز اهمیت است و اثرو الگویی برای ساختمان های آتی می باشد.
همگونی نماهای شهری بدون در نظر گرفتن همجواری ها و ساختمان های اطراف، ممکن نخواهد شد. در واقع در طراحی یک جدار یا نمای شهری، تمامی ساختمان ها باید از یک الگو و ساختار مشخص با توجه به نوع کاربری خود پیروی کنند. البته این روند تنها مختص طراحی جداره های شهری نیست بلکه در میادین، مجموعه های مسکونی و … ملزم به رعایت آن هستیم.

      هارمونی و هماهنگی در نمای شهری موجب آرامش فضای شهری و شهروندان می گردد

امروزه در سطح شهرهای بزرگی همچون تهران به دلیل عدم رعایت ضوابط شهری توسط سازندگان، مالکان، طراحان و … شاهد جلوه هایی متفاوت از انواع ساختمان هستیم و هر یک بیانی فردی را از سطوح تشکیل دهنده خود به نمایش می گذارند بدون آن که با محیط پیرامون خود در ارتباط باشند. البته در چند سال اخیر شهرداری تهران اقدام به تشکیل کمیسیون های نما در مناطق مختلف کرده است که از نظر بسیاری از کارشناسان و اساتید موجب آگاهی و ارتباط بیشتر مالکان و طراحان شده است. در واقع این اقدام خواسته های کارفرما و مالکان را در راستای فروش ساختمان در مسیری درست قرار خواهد داد به نحوی که سازنده از ملک مسکونی یا تجاری یا اداری خود، نمایی معقول را متصور می شود و هزینه های اضافی بابت اجرای نماهای سنگین و پرزرق و برق در بخش های دیگر ساختمان مصرف می گردد و همین امر موجب به روز شدن سازندگان می گردد تا به دنبال راه هایی منطقی جهت بازگشت سرمایه و خدمات بیشتر به مشتریان خود در بازار مسکن برای اجرای ساختمانی با کیفیت بالا باشند.
اما باز با این حال چهره ی بسیاری از شهرهایمان به آرامش نیاز دارد چرا که سال هاست دچار اغتشاش و نابسانی است!!

نابسامانی و آشفتگی در خیابان های شهری

طراحی آزادانه و متنوع ساختمان ها در عین داشتن وحدت و هماهنگی باهم

گاهی ممکن است ساختمانی در جوار ساختمانی قرار گیرد که ارزش تاریخی دارد و یا بافت کلی منطقه، بافتی تاریخی و باارزش است. برای طراحی و ساخت ساختمانی با این شرایط، در اکثر کشورها قوانین سخت گیرانه ای وجود دارد و هرگونه دگرگونی و اغتشاش را در آن ممنوع می کند.

نمونه های فوق، همگی نشان از یک طراحی کلان شهری دارد که جزء جزء آن در راستای رسیدن به کلیتی واحد در تلاش است. هیچ ساختمانی جیغ نمی زند و اصرار به خودنمایی فردی ندارد. همین طور معماری ای هماهنگ با فرهنگ و هویت خود را داراست. در واقع بومی طراحی شده و رنگ و بوی شناخت و درک از پیشینه ی خود را دارد.

اما چطور می توان معماری ای ایجاد کرد که هماهنگ با گذشته و فرهنگ ما باشد؟

چطور باید بومی طراحی کرد؟ چه الگوها و ساختارهایی منبع ایجاد یک معماری معاصر نو می تواند باشد؟

چطور می توان مانعی در برابر خلاقیت طراحان نشد تا آزادانه اقدام به طراحی کنند؟

چه راه کارهایی جهت سروسامان دادن به فضاها و نماهای شهری وجود دارد؟

چگونه است که با قدم زدن در کوچه ها و خیابان های قدیمی احساس رضایت و آرامش می کنیم؟ آیا معماران آن زمان ضوابط خاصی داشتند؟ آیا تکنولوژی بالا و مصالح مرغوب و باکیفیت در اختیار آن ها بود؟ آیا برای طراحی یک شهر و ایجاد معماری کلان، نیازمند یک معمار هستیم؟

نظر شما چیست؟

شما به عنوان یک شهروند چطور پاسخ می دهید؟