مقایسه مبحث 19 و دستورالعمل LEED (بخش سوم)

در این مطلب می خوانیم:

مقایسه مبحث 19 و دستورالعمل LEED

تاسیسات مکانیکی، سیستم روشنایی و انرژی الکتریکی در مبحث 19

تاسیسات مکانیکی، سیستم روشنایی و انرژی الکتریکی در دستورالعمل LEED

نتیجه گیری

 

فصل چهارم و پنجم در مبحث 19 مقررات ملی ساختمان به موارد مربوط به صرفه جویی در مصرف انرژی در سیستم های مکانیکی و روشنایی و وسایل مصرف کننده انرژی الکتریکی پرداخته است. با توجه به اینکه اقدامات موثر برای صرفه جویی در مصرف انرژی در این دو فصل تقریبا یکسان بوده و رابطه بسیار تنگاتنگی در این مورد با یکدیگر دارند، موارد ذکر شده در آنها به صورت پیوسته در این بخش مورد بررسی قرار گرفته است.

موضوعاتی که در این 2 فصل در مبحث 19 بیان شده، در دستورالعمل LEED به طور جامع و مفصل در قالب 3 فصل با عناوین بهینه سازی مصرف آب (Water Efficiency)، انرژی و اتمسفر (Energy and Atmosphere) و کیفیت شرایط محیط زیستی فضای داخل (Indoor Environmental Quality) آورده شده است.

تاسیسات مکانیکی، سیستم روشنایی و انرژی الکتریکی در مبحث 19

بناهایی که انسان برای آسایش خود ساخته است، به تنهایی و بدون دربرداشتن مجموعه سیستم های مکانیکی، الکتریکی و روشنایی به هیچ یک از اهداف ساخت خود دست پیدا نخواهند کرد و وجود اینگونه سیستم ها از الزامات هر ساختمان است. به همین دلیل، اختصاص دادن بخشی از مبحث 19 به این موارد که بخش اعظمی از ساختار یک بنا را تشکیل می دهند، کاملا منطقی خواهد بود.

همانطور که در بخش معرفی مقررات ملی ساختمان مباحث مختلف آن نام برده شد، مباحث مختلفی به معرفی قوانین و ضوابطی که برای طراحی و اجرای سیستم های مکانیکی، روشنایی و الکتریکی لازم است پرداخته اند ولی تنها مبحث 19 مواردی که در طراحی و اجرای این سیستم ها برای دستیابی به یک الگوی مصرف اصلاح شده نیاز است را مشخص کرده است.

مبحث 19 در فصل چهارم و پنجم، پیش از هر مورد دیگری، لزوم استفاده از سیستم های کنترل هوشمند و یا غیرهوشمند برای دستیابی به بیشترین بازدهی با کمترین میزان اتلاف انرژی را به طور مداوم گوشزد کرده است.

هدف از تعبیه این سیستم ها، وجود روشی برای کنترل مقدار کمیت های مختلف مانند میزان دما و تغییرات آن، میزان دبی، دمای آب و تغییرات آن ها و همچنین تعیین مدت زمان کارکرد و روشن بودن سیستم های روشنایی و مکانیکی با توجه به ویژگی های محیط است.

این مورد، یکی از مهم ترین و اساسی ترین نکات مطرح شده در این مبحث است زیرا سبب می شود با تنظیم آگاهانه آن ها طبق میانگین استفاده از فضایی که در آن تعبیه شده اند، نه تنها از مصرف بی دلیل انرژی در ساعات مختلف به ویژه ساعات اوج مصرف و صرف هزینه بی مورد جلوگیری شود، بلکه مانع فرسودگی زودتر از موعد این سیستم ها به دلیل کارکرد به مدت طولانی یا در دما و فشار بالا خواهند شد.

خود این مساله، به سبب کاهش نیاز جایگزینی زودتر این دستگاه ها، صرفه اقتصادی بسیار بالایی خواهد داشت به ویژه که قیمت تمام شده دستگاه های مورد تایید برای تعبیه در بناها نسبتا بالاست.

تاسیسات مکانیکی، سیستم روشنایی و انرژی الکتریکی در دستورالعمل LEED

همانطور که در مقدمه این بخش ذکر شد، موارد بیان شده در دو فصل 4 و 5 مقررات ملی مبحث 19 در قالب 3 فصل در دستورالعمل LEED مورد بررسی قرار گرفته اند. این مساله نشان دهنده ی لزوم برنامه ریزی برای پیاده سازی اقداماتی فراگیرتر در رابطه با این موارد است.

در ادامه مواردی که در هر یک از این 3 فصل به آن پرداخته شده به تفکیک آمده است.

فصل اول

فصل اول به بهینه سازی مصرف آب (Water Efficiency) می پردازد. همانطور که اشاره شد، LEED تنها بر روی صرفه جویی در مصرف انرژی به عنوان تنها منبع مهم مورد استفاده انسان تمرکز نکرده و در واقع مجموعه ضوابطی جامع برای اصلاح الگوی مصرف تمامی منابع در اختیار انسان ارائه داده تا در نهایت امر، کمترین آسیب متوجه این منابع شود.

در این فصل مواردی که به وسیله آن در مصرف آب هم در فضای داخلی بنا و هم فضای خارجی آن صرفه جویی شده و باعث کمک به وخیم تر نشدن اوضاع کم آبی در سراسر دنیا می شود، بیان شده است.

منطقی است که نوع طراحی یک ساختمان در مناطق خشک با مناطقی که در اکثر ماه ها بارانی است متفاوت باشد. استفاده از المان های طراحی اصولی، بهره بردن از ویژگی های آب و هوایی منطقه واعمال اقدامات متناسب با نوع آب و هوا می تواند در کاهش میزان مصرف آب ساختمان و در نتیجه کاهش هزینه های مربوطه بسیار تاثیرگذار باشد.

از موارد مرتبط با طراحی و اجرای صحیح که این دستورالعمل اهمیت ویژه برای آن قائل است، لزوم تعبیه سیستم جمع آوری آب باران به ویژه در ساختمان هایی که در مناطق پرباران قرار دارند. این سیستم ها آب حاصل از باران را جمع آوری کرده و توسط لوله کشی به زمین انتقال می دهند.

این سیستم ها می توانند از نوع ثقلی (توسط نیروی جاذبه آب را انتقال می دهد) و یا غیر ثقلی (با کمک دستگاه های مکانیکی مانند پمپ آب را انتقال می دهد) باشند.

در رابطه با کاهش مصرف آب در فضای خارجی ساختمان این دستورالعمل به دو مورد کلی اشاره کرده است:

1. آبیاری فضای سبز در ساختمان از مواردی است که میزان بسیار زیادی آب مصرف می کند. به همین دلیل این دستورالعمل وجود یک برنامه آبیاری در زمان های درست از شبانه روز (زمانی که خورشید باعث تبخیر بخش عمده آب مورد استفاده در آبیاری نمی شود یعنی صبح زود و یا زمان غروب آفتاب) از الزامات است.

در کنار این موضوع، وجود سیستم آبیاری قطره ای یا جیره بندی (Drip) هم از اقداماتی است که پیاده سازی آن توسط این بخش بسیار توصیه شده است.

2. مورد دیگر در رابطه با مصرف آب در فضای خارجی میزان آبی است که برای شست و شوی فضای عمومی ساختمان استفاده می شود. در این مورد، استفاده از آب باید به حداقل ممکن خود برسد. این کار با استفاده از چند سطل آب به جای یک شلنگ باز آب به راحتی امکانپذیر است.

فصل دوم

این فصل از دستورالعمل LEED با عنوان انرژی و اتمسفر (Energy and Atmosphere) به طور اختصاصی نکاتی را که مربوط به صرفه جویی در مصرف انرژی است بررسی می کند. مشخص است برای دستیابی به هدف کلی این فصل ابتدا باید میزان انرژی مصرفی هر بخش از ساختمان در بازه های زمانی مشخص سنجیده شود.

از این رو استفاده از انواع برنامه های بررسی میزان انرژی مصرفی (Track Energy Use) از بایدهای این فصل است. LEED بناها را ملزم کرده است که میزان انرژی مصرفی را برای کل بنا، هر طبقه و هر واحد به تنهایی با کمک انواع قبوض انرژی به دست بیاورند.

به این ترتیب مشخص خواهد شد قطب اصلی مصرف انرژی در ساختمان در کدام بخش قرار دارد و این میزان بیشتر مصرف نتیجه ی چیست. همچنین اگر در بخشی از سیستم مکانیکی (HVAC and Refrigeration) مشکل کارکرد وجود داشته باشد، با استفاده از این برنامه مشخص شده و مسئولین می توانند درصدد رفع آن برآیند.

این سیستم درکنار وجود یکسری جریمه ها برای واحدهای پرمصرف، می تواند در جهت اصلاح فرهنگ مصرف انرژی در ساختمان گام بردارد. دستورالعمل LEED استفاده از یک سیستم یکپارچه نظارت بر سیستم های ساختمان (Building Automation System) را توصیه می کند.

این سیستم ها، کامپیوتری بوده و از طریق انواع سنسور و رابط ها با کلیه ی سیستم های تعبیه شده در ساختمان (از دزدگیرها تا آبپاش های آتشنشانی، سیستم های تهویه، دمایی و روشنایی) در ارتباط هستند و با کنترل منظم تمامی این موارد ساکنین ساختمان را از مشکلاتی که ممکن است رخ بدهد با خبر می کنند.به این ترتیب میتوان قبل از پدید آمدن مشکل درصدد رفع عامل ایجادکننده برآمد و از هزینه کردن اضافی در کنار هدررفتن انرژی جلوگیری نمود.

مورد بعدی که در LEED از اهیمت بالایی برخوردار است، مساله منع استفاده از انواع CFC هاست. به دلیل عوارض بسیار بد این مواد بر محیط زیست، این دستورالعمل استفاده از کلیه سیستم های تهویه و تبریدی که از این نوع ترکیبات در آن ها به کار رفته را ممنوع کرده است.

علاوه بر قانون منع استفاده از این ترکیبات در ساختمان های نوساز، برنامه ای به نام پاکسازی یا همان (Phase Out Plan) را تعریف کرده است که طبق آن ساختمان های قدیمی باید در طی 5 سال بعد از اقدام برای دریافت گواهی مربوط به LEED، تمامی CFCهای موجود در سیستم خود را با موادی که شاخص تخریب لایه ی اوزون (ODP) بسیار پایینی دارند جایگزین کنند.

مورد دیگر قابل ذکر در اینجا، تاکید فراوان این فصل برروی اهمیت طراحی درست پوسته ی ساختمان (Building Envelope) و اجرای صحیح آن است. می توان گفت به نحوی این مبحث، از زیرمجموعه های بخش مربوط به پوسته خارجی ساختمان است. پوسته خارجی ساختمان از فضای داخلی و ساکنین در مقابل انواع پدیده های جوی و طبیعی مراقبت می کند و مرزی است که شرایط داخلی را ایزوله نگه داشته است.

مورد آخر بررسی شده در این بخش، لزوم استفاده از انواع انرژی های نو به طور مستقیم و یا غیرمستقیم در پروژه ساختمانی است. به دلیل کاهش بسیار سریع منابع سوخت های فسیلی، جایگزین کردن این منابع با انرژی های نو امروزه در سراسر دنیا از اهمیت زیادی برخوردار است. LEED استفاده از انواع انرژی های نو را در یک بنا الزامی دانسته است.

فصل سوم

فصل پایانی پوشش دهنده ی بخشهای 4 و 5 مبحث19 مقررات ملی فصل Indoor Environmental Quality یا همان کیفیت شرایط محیط زیستی فضای داخلی می باشد که در بخش مربوط به پوسته ی خارجی ساختمان هم مطرح شد. این فصل از دستورالعمل LEED کلیه ی مواردی که بر شرایط محیط زیستی تاثیر می گذارد را به طور مفصل مورد بررسی قرار داده است.

در بخش مربوط به تاسیسات مکانیکی و روشنایی و برقی ساختمان هم کمیت های مختلفی می توانند باعث برهم خوردن این شرایط باشند که در زیر به راه حل های LEED اشاره شده است:

نتیجه گیری

مقایسه ای که بین دو فصل 4 و 5 مبحث19 و 3 فصل مرتبط با آن در دستورالعمل LEED انجام شد، نشان می دهد که مبحث19 بسیاری از مواردی که بیان کرده است مربوط به مرحله احداث ساختمان است و اقدامات کمتری برای مراحل طراحی در نظر گرفته شده است در حالی که LEED بسیاری از موارد را کاملا ریشه ای بررسی کرده و معتقد است برای دستیابی به بهترین نتایج، باید از مراحل اول طراحی ساختمان اقدامات و سیستم های لازم را پیش بینی کرد.

همچنین می توان گفت دستورالعمل LEED به دلیل به روز بودن، بسیاری از تکنولوژی های دنیای امروز را هم بررسی کرده و بهترین آن ها را برای تعبیه در ساختمان معرفی کرده است، درحالی که موارد ذکر شده در مقررات ملی ساختمان ایران به مراتب قدیمی تر بوده و کارایی آن ها مانند یک دهه گذشته نیست.

در نهایت باید اضافه کرد که مبحث 19 بیشتر موارد را به طراحان و پیمانکاران توصیه کرده و اجباری برای عمل به آن ها وجود ندارد. به همین دلیل و این که اکثر این اقدامات نیاز به هزینه اولیه دارند، معمولا انجام نمی شوند و در نتیجه فصل 4 و 5 مبحث 19 نسبت به 3 فصل معرفی شده LEED در اصلاح الگوی مصرف انرژی اثرگذاری کمتری دارند.

منابع:

دفتر مقررات ملی ساختمان ایران (1389). مبحث 19 : صرفه جویی در مصرف انرژی ساختمان ، از مباحث بیست گانهی مقررات ملی ساختمان ایران.
سازمان انرژی های تجدیدپذیر و بهره وری انرژی برق (ساتبا)، وزارت نیرو؛
www.satba.gov.ir

سازمان معاونت مسکن و ساختمان، وزارت راه و شهرسازی؛
www.inbr.ir

U.S. Green Building Education Services (2013). LEED (Leadership in Energy and Environmental Design ) Green Associate Exam Preparation Study Guide, 4th Edition.

 Canada Green Building Council (2009), Reference Guide for Green Building Design and Construction.

کارگشا، سامانه جامع صنعت ساختمان

مطالب مرتبط:

مقایسه مبحث 19 و دستورالعمل LEED (بخش اول)

مبحث 19 (راهی برای نجات؟)

معرفی دستورالعمل LEED و اهداف آن

نوشته های مشابه
خروج از نسخه موبایل