مقایسه مبحث 19 و دستورالعمل LEED (بخش اول)

در این مطلب می خوانید:

بررسی مبحث 19

بررسی دستورالعمل LEED

نتیجه گیری

مقررات کلی طراحی و اجرا

در این بخش از هر دو دستورالعمل، مدارکی که برای بررسی و حصول اطمینان از ویژگی ها و خصوصیات مرتبط با صرفه جویی در مصرف انرژی ساختمان توسط مسئولین مربوطه درخواست می شود، مورد بررسی قرار گرفته اند.

بررسی مبحث 19

مقررات کلی طراحی و اجرا در مبحث 19

در این مجموعه از قوانین، مانند انواع مختلف دیگر ضوابط، برای تایید درستی ادعای سازنده و یا صاحب بنا در رابطه با ویژگی های مربوط به مبحث انرژی ساختمان، لازم است که مدارکی برای اخذ پروانه ی ساختمان ارائه شود. این مستندات، که در ادامه به آنها اشاره شده است، در واقع گواهی هایی فنی و مورد تایید سازمان های ذیصلاح می باشد که باید از ابتدای کار ساخت و ساز و یا در نهایت در طول زمان ساخت بنا، توسط پیمانکار و یا شرکت طراح، تهیه و جمع آوری شده باشد. این مدارک عبارتند از:

ملاحظات اجرایی در مبحث 19

تمامی مصالح و سیستم هایی که توسط گروه اجرایی مورد استفاده قرار می گیرند باید مورد تایید سازمان استاندارد باشند که این مطلب حتما در گزارشی که جزییات و خصوصیات آن ها را شامل می شود، ذکر خواهد شد.

همچنین در صورت استفاده از هرگونه روش نوین برای اصلاح مصرف انرژی در ساختمان و یا استفاده از هرگونه ماده و یا سیستمی که به طور مستقیم در مراجع مرتبط و ذیصلاح ذکر نشده باشد، لازم است گواهی فنی معتبرشان (دربرگیرنده خصوصیات و آیین نامه اجرا) ضمیمه ی گزارش ها شود تا به طور کاملا دقیق، صحت آن ها بررسی شده و تایید گردد.

در کنار تمامی این موارد، در پایان هریک از مراحل ساخت و ساز از قسمت پی سازی و اجرای اسکلت تا قسمت های سفت کاری، نازک کاری و پایان کار، ناظر ساختمان باید گزارشی مبنی بر اجرا و یا عدم اجرای تمامی موارد مباحث 22 گانه مقررات ملی ساختمان برای سازمان ارائه ی پروانه صادر کنند که این مساله خود لازمالاجرا بودن این مقررات را به ثمر می رساند.

در صورتی که در هر بخشی از کار، مدارک تحویل داده شده به هر دلیلی مورد قبول واقع نشود و یا نیاز به مدارک بیشتری برای تعیین مشخصات فنی بنا باشد و یا گزارش صادرشده توسط ناظران از عدم اجرای اقدامات لازمه حکایت کند، پروانه ساختمان صادر نخواهد شد و بنا نقصی مدرک خواهد داشت که در ادامه می توان با ارائه مدارک کافی این نقصی را برطرف کرد.

با توجه به توضیحات بالا، مشخص می شود که این بخش مهم ترین بخش این مبحث است، زیرا اگر سازمان مربوطه سختگیری های لازم را در رابطه با دریافت مدارک اعمال کند و ناظران از هیچگونه قصوری در رابطه با اجرای قوانین چشم پوشی نکنند، این مبحث تاثیر موردنظر تدوین کنندگان مقررات ملی ساختمان را بر صنعت ساختمان سازی خواهد داشت.

فاکتورهای تعیین کننده میزان صرفه جویی انرژی در مبحث19

در این فصل از مبحث 19 مقررات ملی ساختمان، در رابطه با دسته بندی که طبق آن نوع ساختمان مشخص می شود، بحث می شود. در این بخش، بر اساس 4 فاکتور مهم که عوامل ویژه ی اصلی نام گذاری شده اند، میزان صرفه جویی در انرژی ضروری در هر نوع از ساختمان مشخص می شود. بسیاری از گروه بندی های مربوط به ویژگی های مختلف ساختمان با در نظر گرفتن این 4 ویژگی انجام می شود. این 4 فاکتور مهم عبارتند از:

  1. نوع کاربری ساختمان
  2. نیاز سالانه ی انرژی گرمایی-سرمایی محل استقرار ساختمان
  3. سطح زیربنای مفید ساختمان
  4. نوع شهر محل استقرار ساختمان

مثال هایی از تصمیماتی که در رابطه با ویژگی های بنا با استفاده از این 4 فاکتور می توان گرفت، عبارتند از:

  1. تعیین کمترین میزان مقاومت حرارتی عایق های اجزای مختلف پوسته ساختمان
  2. نوع جدارهای نورگذر قابل استفاده
  3. لزوم استفاده از سیستم های مکانیکی تهویه هوا و …

بررسی دستورالعمل LEED

مقررات کلی طراحی و اجرا در دستورالعمل LEED

در مطلب مربوط به معرفی دستورالعمل LEED، اطلاعاتی در مورد پیشینه ی این دستورالعمل و دید آن نسبت به مساله صرفه جویی ارایه شد. اما با این حال، لازم است برای بررسی مقررات کلی طراحی و اجرای آن کمی مفصل تر درمورد این ضوابط صحبت شود.

در آن مطلب به این نکته اشاره شد که LEED در واقع یک سیستم امتیازدهی به ساختمان ها در مبحث توسعه پایدار و ساخت و ساز سبز است نه قوانینی لازم الاجرا برای تمامی حالات. این مساله به این معناست که مجموعه ضوابطی که این دستورالعمل ارایه می دهد، برای تمامی ساختمان هایی که ساخته می شوند اجباری نیست و در صورت اجرا نشدن، مشکلی در صدور جواز بهره برداری از ساختمان به وجود نمی آید.

زمانی که صاحب و یا سازنده ی یک بنا تصمیم بگیرد که دستورالعمل LEED را برروی ساختمان خود (که طبق آنچه گفته شد باید کمتر از 75 % آن ساخته شده باشد) پیاده کند، در واقع تصمیم گرفته است که با انجام یک سری اقدامات، بنای خود را وارد یک سیستم رده بندی کند.

این سیستم رده بندی در واقع یک سیستم امتیازدهی به بنا است که در آن ساختمان، متناسب با اقدامات مختلفی که در بخش های مختلفش (از انتخاب محل ساختمان، انتخاب مصالح مورد استفاده در جدارها، انتخاب درست سیستم های مکانیکی و برقی تعبیه شده تا اعمال خلاقیت در طراحی و حتی آموزش روش استفاده درست از مواد شوینده به کارکنان یا ساکنین ساختمان) انجام می شود، امتیازهایی را کسب می کند که در نهایت مجموع این امتیازات مشخص می کند ساختمان در چه دسته بندی ای قرار می گیرد و تا چه حدی به اهداف توسعه پایدار و طراحی سبزنزدیک شده است.

در نهایت با توجه به دسته بندی بنا، یکی از گواهی های تایید شده (Certified)، نقره ای (Silver)، طلایی (Gold) و یا پلاتینوم (Platinum) که بالاترین درجه گواهی می باشد، را دریافت می کند.

از نکات مثبت این سیستم، می توان به این موارد اشاره کرد که اولا امکان پیشرفت برای هر ساختمان با هر گواهی وجود دارد و پیمانکار آن بنا می تواند با اقدامات موثر مجموع امتیازات را بالا برده و گواهی سطح بالاتر را دریافت کند.

دوما، یک ساختمان می تواند گواهی های متعددی برای هر بخش (ساخت یک بنای جدید از ابتدا، طراحی و اجرای فضای داخلی ساختمان، پیاده سازی اقدامات لازم در رابطه با بهبود عملکرد ساختمان برای نگهداری و ابقای آن و یا توسعه بهینه یک منطقه) دریافت کند.

رده بندی ساختمان ها از منظر LEED

در ادامه لازم است در مورد سیستم امتیازدهی این دستورالعمل کمی کامل تر توضیح داده شود. سیستم رده بندی LEED به صورت زیر عمل می کند:

 ابتدا، بسته به اینکه ساختمان در کدامیک از 4 گروه شامل: ساخت یک بنای جدید از ابتدا (Building Design and Construction)، طراحی و اجرای فضای داخلی (Interior Design and Construction)، پیاده سازی اقدامات لازم در رابطه با بهبود عملکرد ساختمان برای نگهداری و ابقای آن (Building Operations and Maintenance) و یا توسعه بهینه یک منطقه (Neighborhood Development) قرار داشته باشد و نوع کاربری آن، مشخص می شود که کدام مجموعه از قوانین LEED شامل حال آن است.

به منظور اعمال قوانین این دستورالعمل بر روی هر یک از 4 گروه بالا، لازم است که ساختمان پیش نیازهایی را داشته باشد. این پیش نیازها نشان دهنده ی ساختن هر یک از این روش ها امتیازی برای ساختمان به همراه خواهد داشت که البته با توجه به میزان اثرگذاری آن کردیت، میزان امتیازی که به بنا تعلق می گیرد متفاوت خواهد بود.
برای روشن تر شدن این دو کلمه کلیدی می توان این مثال را درنظر گرفت: در بخش مربوط به انتخاب محل ساخت بنا و تاثیراتی که این مساله بر محیط زیست خواهد داشت، یکی از اهداف، کاهش استفاده از اتومبیل، به ویژه اتومبیل های شخصی است.
از روش های محقق سازی این هدف، می توان به قرارگرفتن ساختمان در نزدیکی وسایل حمل و نقل عمومی و یا وجود محل اجاره دوچرخه و موتور برقی در نزدیکی محل احداث بنا اشاره کرد. به این ترتیب، پیمانکار طبق دستورالعملی که مربوط به نوع ساخت و ساز و کاربری بنای موردنظر است، از روش های متفاوت امتیاز جمع آوری می کند.

مواردی که باعث امتیازگرفتن ساختمان می شوند، به نحوی در تمامی بازهی زمانی ساخت یک بنا توزیع شده اند؛ برای مثال قبل از شروع ساخت بنا، میتوان با انتخاب محل مناسب برای بنا و یا جهت گیری مناسب آن متناسب با نور خورشید، امتیاز گرفت. همانطور که پس از ساخت بنا و هنگام تعبیه ی سیستم مکانیکی می توان با انتخاب درست امتیازات مربوطه را کسب کرد.

مجموعه اقدامات لازم در دستورالعمل LEED

به عنوان نمونه، در شکلهای 1 و 2 چک لیست مربوط به احداث یک بنای جدید با کاربری معمولی در دستورالعمل LEED به زبان انگلیسی و فارسی نشان داده شده است و در شکل 3 چک لیست مربوط به احداث یک بنای جدید با کاربری پزشکی و درمانی مشاهده می شود.

شکل1 چک لیست مربوط به احداث یک بنای جدید با کاربری معمولی در دستورالعمل LEED – به زبان اصلی

شکل2 چک لیست مربوط به احداث یک بنای جدید با کاربری معمولی در دستورالعمل – LEED به زبان فارسی

شکل3 چک لیست مربوط به احداث یک بنای جدید با کاربری پزشکی و درمانی در دستورالعمل  – LEED به زبان اصلی

با بررسی جداول بالا، می توان مشاهده کرد که موارد ذکر شده با عنوان Pre-requisite حداقل هایی را نشان می دهند که از دید محققان و مسئولین مربوطه برای ساختمان هایی که در این بازه ی زمانی ساخته شده و تمایل به دریافت گواهی های مربوط به دستورالعمل LEED دارند، ضروری است.

این مساله از 2 جهت به صنعت ساختمان کمک می کند: اول اینکه کمینه استاندارد لازم برای حرکت در مسیر صرفه جویی را مشخص کرده و دوم سبب می شود ساختمان ها برای دریافت گواهی مربوطه مجبور به پیاده سازی اقداماتی بیشتر برای دستیابی به سطحی بالاتر از حد کمینه شوند.

همانطور که مشاهده می شود در این چک لیست ها اهداف کلی دستورالعمل LEED آورده شده اند، درحالیکه روش خاصی برای اجرایی ساختن این اهداف ذکر نشده است. از این رو، می توان راه های مختلف و حتی کم هزینه ای را برای محقق ساختن آنها طبق چارچوب اشاره شده در متن این دستورالعمل طی کرد.

مرحله بعد، مرحله مهمتری محسوب می شود چرا که تصدیق کننده اقدامات انجام شده است. در این مرحله، باید مدارک و گواهی های فنی نشان دهنده اقدامات انجام شده در مرحله قبل را به سازمان مربوطه ارائه کرد.

در متن کامل دستورالعمل LEED، مدارکی که برای اثبات اجرایی شدن هر یک از کردیتها قابل ارائه هست، ذکر شده و پیمانکاران و مسئولین موظف هستند برای گرفتن تایید کارشان مدارک مرتبط را کامل و جامع آماده کنند.

سپس این مدارک باید آنلاین و از طریق وبسایت این سازمان، برای مسئولین بارگذاری شود و پس از بررسی دقیق این مدارک، اگر مدرکی قابل قبول نباشد و یا نقصی مدرک وجود داشته باشد (مشابه روند انجام این کار در ایران که به افراد مسئول اطلاع داده و به آنها فرصت داده می شود تا این کمبودها را جبران نمایند) پس از ارایه کامل مدارک، وضعیت امتیازهای تعلق گرفته به ساختمان در هر بخش مشخص شده و گواهی گروهبندی ساختمان به آن اعطا می شود.
 

مقایسه مبحث 19 و دستورالعمل LEED (بخش دوم)

مقایسه مبحث 19 و دستورالعمل LEED

پوسته خارجی ساختمان

دومین فصل از مبحث 19 مقررات ملی ساختمان کشور، به نکات مهم در طراحی و اجرای پوسته خارجی ساختمان می پردازد. می توان گفت این بحث در دستورالعمل LEED به طور مفصل تری در قالب چندین فصل با عناوین زیر مورد بررسی قرار گرفته است.

پوسته خارجی ساختمان در مبحث 19

همان طور که در بخش معرفی پیشینه ی مبحث 19مقررات ملی ساختمان گفته شد، اولین ویرایش این مبحث فقط شامل ضوابطی برای عایقکاری حرارتی پوسته خارجی ساختمان بود و با توجه به این که بخش بزرگی از تبادل حرارت از طریق پوسته خارجی آن صورت می گیرد، بررسی دقیق پوسته ساختمان و اجزای آن از ویرایش اول مبحث 19 کاملا منطقی است. آنچه در ویرایش اول مبحث 19 نوشته شده بود، با اعمال یک سری اصلاحات و بعد از کامل تر شدن در ویرایش نهایی، راجع به موارد زیر صحبت کرده است:

1.محاسبه ی میزان انتقال حرارت از بخش های مختلف پوسته خارجی ساختمان (شامل دیوارها، کف، سقف و هرگونه جدارهای نورگذر و غیر نورگذر) و تصحیح ویژگی های مرتبط با جدارها برای کاهش میزان این انتقال حرارت زمانی که از مقدار معینی بیشتر شده باشد.

این موضوع، ابتدا با مشخص شدن نوع کاربری ساختمان، با محاسبه ی ضرایب انتقال حرارت جدارهای مختلف آغاز می شود. در این بخش سعی شده تمامی فاکتورهای درگیر در انتقال حرارت به فضای خارجی در نظر گرفته شود تا این ضریب انتقال حرارت دقیق تر محاسبه گردد.

برای مثال، نقاطی از پوسته که به واسطه غیر یکنواختی آن، تبادل حرارتی بیشتری با محیط اطراف دارد بررسی می شوند و تاثیر آن ها نیز مورد بررسی قرار می گیرد.

سپس این ضرایب انتقال حرارت با کمک یک رابطه ریاضی، ضریب انتقال حرارت طرح ساختمان را مشخص می کند. این ضریب طرح با ضریب انتقال حرارت مرجع (که با توجه به 4 ویژگی اصلی ساختمان ها که در بخش اول به آن ها اشاره شد برای هر گروه از انواع بناها تعریف شده است) مقایسه می شود.

در صورتی که در این مقایسه، ضریب انتقال حرارت طرح ساختمان از این مقدار مرجع کوچک تر و یا با آن مساوی باشد، مشکلی نخواهیم داشت و جدارهای ساختمان مورد تایید هستند اما اگر در این مقایسه، ضریب انتقال حرارت طرح بزرگتر از ضریب مرجع باشد، باید با تغییر مشخصات حرارتی جدارها و یا با تغییر طرح و مقادیر ویژگی های جدارها این مقدار تبادل انرژی را کاهش داد.

2.موارد ذکر شده در مورد قبل لزوم صحبت در مورد انواع عایق های حرارتی و نحوه استفاده از آن ها را بیان می کند. به عنوان نمونه در جدول شکل1، مقاومت حرارتی عایق برای بناهایی که از نظر دسته بندی انرژی، در گروه اول یعنی " نیاز به صرفه جویی زیاد در مصرف انرژی " قرار دارند، برای حالت های مختلف عایقکاری دیوار مجاور فضای خارج آورده شده است. جدول شکل2، حاوی همین اطلاعات برای بناهایی که از نظر دسته بندی انرژی، درگروه دوم یعنی "نیاز به صرفه جویی متوسط در مصرف انرژی" قرار دارند، نشان داده شده است.

شکل1 مقادیر حداقل مقاومت حرارتی دیوارها در ساختمان ها با نیاز به صرفه جویی زیاد

شکل2 مقادیر حداقل مقاومت حرارتی دیوارها در ساختمان ها با نیاز به صرفه جویی متوسط

همان طور که در شکل های بالا مشخص است، هرچه نیاز به صرفه جویی در یک بنا کمتر باشد، مقاومت حرارتی عایق بخش های مختلف پوسته آن می تواند کمتر باشد و از آن جایی که قاعدتا با بهبود کیفیت عایق و افزایش مقاومت حرارتی، قیمت آن افزایش می یابد، هزینه عایق ساختمان های با نیاز به صرفه جویی بیشتر، بالاتر خواهد بود و بالعکس.

 

3.در بخش بعدی این مبحث، مواردی در رابطه با اصول کلی طراحی ساختمان و توصیه هایی در این زمینه آورده شده است. این موارد شامل توضیحات مختصری در رابطه با اثر جهت گیری ساختمان، حجم و فرم کلی آن و نیز جانمایی فضاهای داخلی، استفاده به جا از جدارهای نورگذر و سایبان ها و استفاده از تهویه طبیعی است.

پوسته خارجی ساختمان در دستورالعمل LEED

همانطور که در توضیح ابتدایی این بخش آورده شد، این مبحث درLEED، به طور مفصل در چندین فصل مورد بررسی قرار گرفته است. این مساله، حاکی از اهمیت و حساسیت هر یک از این موارد در مسیر نیل به هدف اصلی یعنی صرفه جویی در مصرف انرژی و دستیابی به توسعه و ساخت و ساز پایدار و سبز دارد. در ادامه، به مواردی که هریک از این فصل ها به آن ها اشاره کرده اند، پرداخته می شود.

فصل اول

اولین فصل مورد بررسی در اینجا، فصل اول دستورالعمل LEED نیز می باشد که عنوان آن "مقرهای توسعه ی پایدار یا Sustainable Sites " است. LEED دید خیلی وسیع تری به ساخت و ساز امروزه دارد و مقصود نهایی آن دستیابی به توسعه ای است که کمترین تاثیرات منفی را برای محیط زیست اطراف انسان به همراه داشته باشد.

به همین دلیل از همین فصل ابتدایی سعی کرده در کاهش این تاثیرات منفی قدم بردارد. در این فصل،LEED  با معرفی یک محل هوشمند (Smart Location) سعی دارد توسعه ای سبز را ترویج دهد. در زیر به مهم ترین نکاتی که در این باره در این فصل آورده شده است، اشاره شده است:

فصل دوم

دومین فصلی از LEED که مورد بررسی قرار می گیرد، فصل "مصالح و منابع یا Materials & Resources " است. این فصل بر استفاده ی درست از منابع، مصالح و مواد تاکید دارد؛ البته موادی که کمترین تاثیرات منفی را در تمامی مراحل تولید و استفاده بر محیط زیست و انسان بگذارد. این اثرات سوء می تواند بازه ی وسیعی را شامل شود.

در ادامه به مهم ترین مواردی که در این فصل مورد بررسی قرار گرفته اشاره می شود:

فصل سوم

فصل بعدی از دستورالعمل LEED که در حیطه ی موضوع فصل دوم مبحث 19 مقررات ملی ساختمان قرار گرفته است، "کیفیت شرایط محیط زیستی فضای داخلی یا Indoor Environmental Quality " نام دارد. این فصل از مهم ترین و نیز مفصلترین فصل هایی است که در این دستورالعمل به آن پرداخته شده است و جای خالی آن در مبحث 19 مقررات ملی ساختمان به شدت احساس می شود.

این فصل نسبتا طولانی لزوم توجه به فاکتورهایی را به منظور دستیابی به شرایط آسایش برای افراد ساکن یادآوری کرده و بیان می کند در صورتی که رسیدن به این شرایط مناسب در زمان طراحی و اجرای بنا از اولویت های سازندگان باشد، نیاز به هزینه کردن اضافی در مراحل بعدی به منظور خرید سیستم هایی که شرایط موجود را به شرایط آسایش (از لحاظ دما، رطوبت، صدا، هوای تازه و کیفیت آن، روشنایی و کنترل آن ها) نزدیکتر می کنند نخواهد بود.

هدف اصلی این فصل تعریف فاکتورهای شرایط داخلی یک ساختمان به عنوان عوامل تاثیرگذار در بسیاری از موارد می باشد. اگر این فاکتورها که در واقع شرایط دمایی، رطوبتی، صدایی، وجود هوای تازه و کیفیت آن، روشنایی و نحوه ی کنترل آن ها است دست به دست یک دیگر داده و شرایط آسایش را تامین کنند به غیر از صرفه جویی در مصرف انرژی و در پی آن صرفه جویی اقتصادی که رخ می دهد، میزان رضایت افرادی که به نحوی با محیط داخلی این ساختمان در ارتباط هستند را نیز بالاتر می برد.

نتیجه گیری

با توجه به اطلاعاتی که در بالا آورده شد، مشخص است که روش کلی در این مرحله، برای هر دو دستورالعمل تقریبا مشابه است اما در دستورالعمل LEED، این روند بیشتر مورد بررسی قرار گرفته و نتیجه آن، ایجاد چک لیستی دقیق حاوی تمامی اقدامات و مدارک الزامی برای اثبات آن ها به منظور رفع ابهام در هر مرحله از ساخت و ساز بوده در حالیکه مبحث 19 مقررات ملی، به طور کلی تر در مورد مدارک کافی برای ارائه به سازمان مورد نظر اشاره کرده است.

مساله مهم دیگر، مقایسه ی جنبه مالی مرحله "مقررات کلی طراحی و اجرا" است. با توجه به بیشتر بودن اقدامات لازم، نیاز به متخصصان مربوطه برای تایید درستی این اقدامات و حجم بیشتر مدارکی که باید برای دریافت گواهی نهایی LEED صرف بشود، بدون توجه به اثرات دیگر اعمال این دستورالعمل ها، می توان به طور تقریبی اعلام کرد که صرفه ی اقتصادی اعمال مبحث 19 نسبت به کاتالوگ LEED بیشتر خواهد بود.

منابع:

  1. دفتر مقررات ملی ساختمان ایران (1389). مبحث 19 : صرفه جویی در مصرف انرژی ساختمان ، از مباحث بیست گانهی مقررات ملی ساختمان ایران.
  2. سازمان انرژی های تجدیدپذیر و بهره وری انرژی برق (ساتبا)، وزارت نیرو؛ Home page: http://www.satba.gov.ir
  3. سازمان معاونت مسکن و ساختمان، وزارت راه و شهرسازی؛

Home page: http://www.inbr.ir
[4] U.S. Green Building Education Services (2013). LEED (Leadership in Energy and Environmental Design ) Green Associate Exam Preparation Study Guide, 4th Edition

[5] Canada Green Building Council (2009), Reference Guide for Green Building Design and Constructi

مطالب مرتبط:

مبحث 19 (راهی برای نجات؟)

معرفی دستورالعمل LEED و اهداف آن

نوشته های مشابه
خروج از نسخه موبایل