فضای خالی، بی‌استفاده و زشت در منظر شهری می‌تواند به محیطی عالی برای ایجاد مکانی با ارزش همانند یک پارک محله ای تبدیل شود. این همان مکانی است که در آن افراد برای استراحت، تأمل، گفتگو و لذت بردن، در کنار یکدیگر جمع میشوند. با افزایش زندگی شهرنشینی، شهرها بلندتر و متراکم‌تر شده‌اند و ما برای کاهش این مداخلات مجبور به اهمیت قائل شدن به فضای باز عمومی و پارک‌ها شدیم. به همین دلیل، طراحی پارک محله ای به عنوان راهی برای دوستانه کردن محیط زندگی در دنیای مدرن و ماشینی در نظر گرفته می‌شود؛ با ویکی ساختمون همراه باشید.
درباره طراحی پارک محله ای
پارک‌ها و فضاهای سبز با طراحی زیبا که در هر خیابان قابل مشاهده هستند، به شخصیت و زنده بودن یک مکان کمک می‌کنند. فضاهای سبز محیط شهری را خنک می‌کنند، کیفیت هوا را بهبود می‌بخشند، از تنوع زیستی حمایت می‌کنند و در یک کلام به پناه‌گاهی امن برای درک اصل زندگی بدل میشوند.
پارک محله ای یا پارک پاکتی (Pocket Park) معمولاً در بین ساختمان‌ها واقع شده‌اند؛ گوشه‌های استفاده نشده و بلاتکلیف، مسیرهای کوچک باقی‌ماندهِ بی‌روح، و به‌طورکلی اماکن متروکه که رونق توسعه در شیوه‌های شهرسازی را از دست داده‌اند. چنین فضاهایی می‌توانند بعدها به شکل پارک‌های کوچک و محله ای در آیند و در محوطه سازی ساختمان مهم واقع شوند، تا مکانی باشند برای دور هم جمع کردن ساکنان محله و همه افرادی که از کنار آن گذر می‌کنند.
طراحی پارک محله ای به اهداف چندگانه منتهی می‌شود، طراحان و سایر ذینفعان می‌توانند فضاهای بیشتری از طبیعت را در محیط‌های شهری پیچیده‌تر با ساختمان‌های بلندتر ایجاد کنند. با در نظر گرفتن رویکردی مبتکرانه برای ادغام فضاهای عمومی و خصوصی، پارک‌های محله ای می‌توانند فضاهای سبز قابل دسترس تری ایجاد کنند.
پارک محله ای، شکلی جدید و غنی از فضای شهریِ عمومی را ارائه می‌دهد. از طریق ادغام با محیط اطراف، این پارک‌ها می‌توانند به یک تجربه شهری کاملاً انسانی تبدیل شوند. از کاشت انواع گیاهان، قرار دادن صندلی، و ایجاد روشنایی، می‌توان از طریق طراحی پارک پاکتی به زیبایی، راحتی و ایمنی محل زندگی افزود.
این شیوه طراحی متفکرانه از فضای عمومی، همچنین نقش اساسی در فعال‌سازی یک شهر بی‌روح دارد. از طریق برنامه‌ریزی هوشمندانه، می‌توان پارک‌های محله ای را به مکان‌هایی برای زندگی صمیمانه‌تر تبدیل کرد.
استاندارهای طراحی پارک محله ای
برای طراحانی که وظیفه دارند چالش‌های تبدیل فضاهای بی‌استفاده شهر را به پارک‌های پر رونق به نتیجه برسانند، دانستن استاندارهای طراحی پارک محله ای در استفاده از عناصر حیاتی جهت ایجاد تأثیر معنی‌دار در ذهن مردم بسیار مهم است.
اما قبل از پرداختن به این موضوع، لازم است طراح به چند پرسش پاسخ دهد. آیا مردم به آن نیاز یا اشتیاق دارند؟ چگونه می‌توان در این فضاهای بسیار کوچک ارتباط و عملکرد را تقویت کرد؟ در نهایت، چگونه می‌توان به بهترین شکل پارک‌های محله ای که مردم از آنها استفاده می‌کنند و قرار است به محفلی برای صمیمت بیشتر آنها تبدیل شوند را طراحی کرد؟
ضوابط گذرها:
- گذرها به مسیرهای عبور و مرور، پله‌ها و رامپ‌ها برای افراد عادی و افراد با صندلی چرخ‌دار تقسیم میشوند.
- معابر نباید بیش از 30 درصد از کل زمین پارک باشد.
- معابر فرعی حداقل 2 متر، معابر نیمه فرعی 2 تا 4 متر، معابر اصلی 4 متر به بالا می‌باشد.
- حداقل 5 سانتیمتر اختلاف ارتفاع بین گذر و باغچه و جوی
ضوابط رمپ‌ها:
- عرض رمپ برای معلولین حداقل 90 سانتیمتر
- حداکثر شیب مجاز 8 درصد
- حداکثر طول رمپ 9 متر
- حداقل عرض پاگرد رمپ 120 سانتیمتر
- شیارهای سطح رمپ با زاویه 30 درجه و فاصله بین شیارها می‌بایست 0.5 متر باشد.
موارد دیگر که باید در طراحی پارک محله ای لحاظ شود:
- تعیین نوع گیاهان و جانمایی آنها
- جانمایی و طراحی ساختمان‌ها و تأسیسات
- جانمایی و طراحی فضاهای سرپوشیده
- جانمایی و طراحی آبنما
مراحل طراحی پارک مرحله ای به شرح زیر است:
- برداشت از زمین
- طرح اولیه (اِسکیس)
- طرح نهایی (تهیه نقشه معماری و اجرایی)
- اجرا و بهره‌بردای پارک
- تعمیر و نگهداری
اصول طراحی پارک پاکتی
هیچ دو پارک پاکتی از نظر ظاهری، پیکربندی و یا میزان ارزش، یکسان نیستند. آنها هرکدام به شیوه خاص خود برای ارتباط با محیط اطراف، ارائه کمک به جامعه و ارائه یک مرکز اجتماع برای استراحت، بازی، گفتگو، تعامل محلی و ارتباط فعالیت می‌کنند. با این حال، همه این پارک‌ها از اصول خاصی به مانند موارد زیر پیروی می‌کنند:
نوع مکان: طراحی باید از ویژگی‌های منحصر به فرد محل، حتی معایب آن نیز بهره ببرد. طراحی باید با آگاهی درست از محل فضای سبز تهیه و اصلاح شود. پارک برای اینکه از سوی مردن کشف شود، باید دارای «دید کانونی» باشد.
ترکیب یکپارچه: تمام عناصر طراحی باید تابع یک هدف کلی جهت زیبایی و عملکرد انجام گیرد. در طراحی باید از ساختارهای مصنوعی جلوگیری کرد، تا تجربه چشم انداز پارک به صورت ارگانیک و واقعی نمایان شود. توجه به فرهنگ محله و خیابان در ایجاد ترکیبی همگن باید به درستی در طراحی لحاظ شود.
جنبش و حرکت: این ترکیب باید به طور ظریف حرکت را از طریق طراحی هدایت کند. برای کارآیی بیشتر و جلوگیری از عناصر تصادفی، طرح پارک باید به گونه‌ای باشد که فضایی پر جنب و جوش ایجاد کرده و رهگذران را درگیر خود کند. در واقع، پارک محله ای باید فضایی زنده باشد، محیط‌های جمعی را تشویق و از وحدت اجتماعی حمایت کند.
استفاده و کاربرد: کاربرد در طراحی پارک به نحوه استفاده و چشم انداز مردم توجه دارد. به این معنا که بتواند بر پایه خواسته‌های مردم از یک سو و نیازهای محله از سویی دیگر تاثیر بگذارد. مردم در این مکان می‌توانند در عین گفتگو، یک نوشیدنی گوارا نیز نوش جان کنند.
طراحی پایدار و حفاظت از محیط زیست: طراحی باید نگهداری طولانی مدت را تضمین کرده و از تحقق اهداف و اولویت‌های طراحی اطمینان حاصل کند. گیاهان باید شکوفا شوند، تهاجمی نباشند و برای نگهداری نیازهای کمتری داشته باشند. در این طرح باید از ویژگی‌های طبیعی سایت تا حد ممکن محافظت و در راستای تداوم سلامت اکولوژیکی منطقه حرکت کرد.
چند نمونه موفق از طراحی پارک محله ای
برخی از پارک‌های محله ای روایت تاریخی یا بیانی فرهنگی دارند، در حالی که برخی دیگر به بهبودی مناظر شهری و تقویت اجتماعات کمک می‌کنند. برخی از آنها برنامه‌ریزی داشته و بسیار دقیق طراحی شده‌اند، در حالی که برخی دیگر تصادفی، ارگانیک یا موقت هستند. طراحان در سراسر جهان در حال ایجاد پارک‌های جیبی پر رونق به عنوان راه‌حل‌هایی برای احیای فضای عمومی در شهرهای شلوغ جهت ایجاد پتانسیل‌هایی برای تجربیات عمومی فوق‌العاده بین مردم هستند. آنها نمونه‌های شاخصی همانند موارد زیر را طراحی کرده‌اند:
باغ‌های پنجره‌ای پیاده‌روی ملکه (Queen’s Walk Window Gardens) در لندن
این پارک محله ای، ترکیبی جذاب از هنر و زندگی گیاهان در منظره‌ای بتنی در لندنِ انگلیس است. تخمین زده می‌شود باغ‌های پنجره‌ای در طی سه ماه هشت میلیون نفر بازدید کننده داشته باشد.
محله فرهنگی بازار افغان (Afghan Bazaar Cultural Precinct) در ملبرون
طراحی محله فرهنگی بازار افغان در ملبورنِ استرالیا، نقشی را که بیان فرهنگی و هنری عمومی در تعریف هویت بصری و زنده بودن یک جامعه ایفا می‌کند را نشان می‌دهد.
پارک گرامرسی (Gramercy Park) در نیویورک
این پارک یکی از منحصربه فرد‌ترین فضاهای سبزِ نیویورک است. فقط ساکنان 39 ساختمان مستقر در اطراف پارک می‌توانند به آن دسترسی پیدا کنند، اما این پارک هر شب کریسمس برای عموم باز است.
جاردینز (Jardins) در بارسلون
جاردینزها، مجموعه باغ‌هایی به همین نام در شهر بندری بارسلون در اسپانیا هستند. هر کدام از این پارک‌های محله ای براساس هویت و فرهنگ منطقه طراحی شده‌اند.
اهمیت وجود پارک محله ای چیست؟
در نهايت، پارک‌های محله ای يك ارتباط كوچک اما اساسی را بين محيط‌های شهری و طبيعی فراهم می‌كنند. این پارک‌ها فضايی برای استفاده‌های اجتماعی و پيوند بين افراد، مكان و طبيعت ایجاد می‌کنند. اینها فرصتی برای تزریق فضاهای سرگرم کننده و جذاب برای تعامل با فضاهای مسکونی و بی‌سروصدا و ساده را فراهم می‌کنند.
پارک‌های پاکتی اساساً در مورد فراهم کردن فضای امن و راحت به مردم برای گذراندن وقت در فضای بیرون طراحی میشوند. یک رویکرد مشترک و استراتژیک برای توسعه این پارک‌ها، فرصت و توانایی ایجاد آینده‌ای فراگیرتر در راستای توسعه پایدار است.
