کسانی که در حوزه ساختمان مشغول به کار هستند ممکن است با سنگ گچ به عنوان یک ماده معدنی و فرآورده مهم صنعتی آشنا باشند. این ماده در سراسر جهان استخراج می‌شود و کاربردهای فراوانی در ساخت‌وساز، معماری و مجسمه سازی و همچنین استفاده‌های دارویی و افزودنی‌های غذایی دارد. اما سنگ گچ دقیقاً چیست؟ با ویکی ساختمون همراه باشید.
به منظور اجرای سفت کاری ساختمان، درخواست خود را در کارگشا ثبت نمایید.
تعریف سنگ گچ
سنگ گچ یا ژیپس یک ماده معدنی سولفات نرم است که از دی هیدرات سولفات کلسیم تشکیل شده است. این سنگ از سولفات کلسیم هیدراته (CaSO4 2H2O) و از کریستال‌هایی به نام سلنیت ساخته شده است. سلنیت نوعی از الیاف درخشنده ابریشمی است که ظاهری شفاف و رنگی مایل به زرد دارد.
ژیپس از انواع خاکی و پودری تشکیل شده است. این سنگ در بسترهای وسیع مرتبط با سایر مواد معدنی تبخیری (به عنوان مثال، انیدریت و‌هالیت)، به ویژه در سازه‌های رسوبی پرمین و تریاس وجود دارد. این ماده همچنین در دریاچه‌های شور و نمکی به میزان قابل توجهی یافت می‌شود و یکی از ترکیبات مهم کلاهک سنگی است. سنگ گچ همچنین در سنگ‌های آهکی، سنگ‌های آهکی دولومیتی و برخی از شیل‌ها وجود دارد.
سنگ گچ محلول در آب است و بر خلاف بیشتر نمک‌های دیگر، حلالیت رتروگرادی از خود نشان می‌دهد. هنگامی که ژیپس در هوا گرم می‌شود، آب خود را از دست می‌دهد و ابتدا به سولفات کلسیم همی هیدرات تبدیل می‌شود و در صورت گرم شدن بیشتر، به سولفات کلسیم بیآب (انیدریت) تبدیل می‌شود.
حلالیت سنگ گچ در محلول‌های نمکی و آب نمک نیز به شدت به غلظت NaCl (نمک خوراکی معمولی) وابسته است. ساختار ژیپس از لایه‌های یون کلسیم (Ca2 +) و سولفات (SO42-) به هم پیوند خورده است. این لایه‌ها توسط ورق مولکول‌های آب آنیون از طریق پیوند هیدروژن ضعیف‌تری پیوند می‌خورند که باعث ایجاد شکاف کامل در امتداد ورق‌ها می‌شوند.
مطلب پیشنهادی: ۲۲ مورد از مهم ترین ابزار گچ کاری دیوار را بشناسید
ویژگی‌های سنگ گچ
مشخصات این متریال به شرح زیر هستند:
- وزن کم
- استحکام بالا
- خواص آکوستیک (ضد صدا)
- عایق حرارت
- عایق رطوبت
- قابلیت چسبندگی بالا در حالت پودر
- قیمت مناسب
انواع سنگ گچ
این متریال دارای انواع زیر است:
بلوری: این نوع ژیپس به صورت لایه لایه است که از به هم چسبیدن ورق‌های نازک هیدروسولفات کلسیم ساخته می‌شود.
غیربلوری: فراوان‌ترین نوع سنگ گچ در طبیعت نوع غیر بلوری است که به عنوان ماده اولیه کارخانه‌های تولید کننده گچ برای کاربردهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مرمری: این ژیپس در تهیه ابزار و وسایل تزیینی کاربرد دارد و از آن جهت تهیه مجسمه و قاب عکس استفاده می‌شود. این سنگ همچنین با نام «آلاباستر یا رخام گچی» نیز شناخته می‌شود.
خالص: این سنگ حالت خالص بی‌رنگ و شفاف است. یونانیان در قدیم از ژیپس خالص به دلیل عبور نور، جهت پوشش پنجره استفاده می‌کردند. همچنین، این سنگ به ندرت در طبیعت یافت می‌شود.
کاربرد سنگ گچ در ساخت‌وساز
سنگ گچ به دلیل کاربردهای فراوانش در صنعت، ماده معدنی شگفت انگیزی در ساخت‌وساز در نظر گرفته شده است. از ژیپس به طور گسترده‌ای در ساخت پنل‌های دیواری که برای پوشاندن دیوارها و سقف‌ها استفاده می‌شود، به کار گرفته خواهد شد. همچنین از آن برای فرآیند گچ کاری و نازک کاری ساختمان نیز استفاده می‌شود. برای ترمیم کاغذ دیواری نیز می‌توان از فرآورده‌های سنگ گچ استفاده کرد. همچنین این ماده در ساخت بلوک‌های گچی و یک جز از سیمان پرتلند به کار می رود.
کاربردهای دیگر سنگ گچ
مانند بسیاری از مواد معدنی، موارد استفاده از سنگ گچ به طرز باورنکردنی بسیار زیاد است و صنایع زیادی را در بر می‌گیرند. این ماده می‌تواند به عنوان کود و نرم کننده خاک برای مزارع گندم نیز مورد استفاده قرار گیرد.
گاهی اوقات در پخت به عنوان نرم کننده خمیر برای کاهش چسبندگی استفاده می‌شود و در پخت‌وپز برای تأمین منبع کلسیم به کار گرفته می‌شود. گاهی می‌توان از آن به عنوان راهی برای جلوگیری از جمع شدن غلات در کشت قارچ استفاده کرد. این به عنوان یک چسب توفو عمل می‌کند و در بسیاری از دستورالعمل‌های توفوی ابریشمی، نوعی توفو که هنگام پخت‌وپز نیازی به فشار ندارد، گنجانده شده است.
علاوه بر متداول‌ترین روش‌های استفاده از ژیپس، این متریال دارای کاربردهای مختلف دیگری (یا کاربردهای تاریخی) می‌باشد که ممکن است با مواد غذایی معمول و مصارف ساختمانی مطابقت نداشته باشد. از سنگ گچ در درمان سوختگی، آبسه و اگزما استفاده می‌شود.
این ماده در برخی از کرم‌های پا، شامپوها و بسیاری دیگر از محصولات مو وجود دارد. برخی آزمایشات نشان داده‌اند که از سنگ گچ به طور بالقوه می‌توان برای از بین بردن آلاینده‌های آب مانند سرب و آرسنیک استفاده کرد.
نماکاری ساختمان را در کارگشا ثبت نمایید.
از نظر تاریخی، کاتبان قرون وسطی از سنگ گچ با مخلوط کردن آن با کربنات سرب برای ساخت جسو استفاده می‌کردند که روی حروف روشن اعمال می‌شد و در دست نوشته‌های روشن با طلا، طلاکاری می‌شد. به راستی که استفاده از ژیپس ظاهراً پایانی ندارد!
سخن آخر
ژیپس متریالی است که در اثر کم آبی جزئی یا کامل مواد معدنی ساخته می‌شود. این متریال در صنعت ساختمان، حوزه کشاورزی و بسیاری موارد دیگر استفاده می‌شود. به طور کلی، حدود سه چهارم کل تولید سنگ گچ به صورت عمده در امور ساخت‌وساز به کار گرفته می‌شود.
