ذینفعان هوشمندسازی تهران چه کسانی هستند؟

ذینفعان در تعریفی براساس دیدگاه ITU-T به عنوان یک نهاد وابسته به سازمان ملل، به عنوان یک موجودیت یا فرد معرفی می شود که نفعی در پروژه های شهرسازی و ساختمانی دارد. همچنین یک ذی نفع ممکن است یک فرد باشد که می تواند به طور قابل توجهی توسط موضع گیری خود تاثیرگذار باشد یا تاثیر بپذیرد. 
در هر پروژه فناوری اطلاعات، تحلیل ذینفعان یکی از کارهای اساسی در راستای پیشبرد پروژه است. هدف نهایی از تحلیل ذینفعان اطمینان یافتن از شناسایی کامل آنان و تشخیص نیازها و انتظارات آنان و همچنین برنامه ریزی برای برآورد نیازهای آنان می باشد. بنابراین لازم است تمام گروه های ذینفع مورد ارزیابی قرار گیرند تا خطرت احتمالی شناسایی و برای رفع آن ها برنامه ریزی شود. 
اگر شناسایی ذینفعان به درستی انجام شود مشارکت خوب آن ها به تنهایی می تواند کمک بزرگی به هوشمندسازی شهرهای دنیا نماید. 
در این مطلب سعی داریم ذینفعان هوشمندسازی شهر تهران را برای شما مورد بررسی قرار می دهیم. به همین دلیل لیستی از ذینفعان گردآوری شده که در ادامه آن ها  را بیان می کنیم.

1- شناسایی ذینفعان درگیر در هوشمندسازی تهران

 شهرداری تهران، شورای شهر و ارکان مدیریت شهری تهران: این مجموعه نسبت به مدیریت شهر مسئول بوده و به عبارتی توسعه دهندگان اصلی پروژه شهر هوشمند تهران هستند. 
حاکمیت ملی و حکمیت منطقه ای: با ارائه مجموعه ای از سیاست ها، قوانین و دستورالعمل ها می توانند بر پیاده سازی شهر هوشمند تهران تاثیر بگذارند.
شرکت های خدمات شهری: با ارائه خدمات و راه حل های شهر هوشمند مانند سامانه یکپارچه حمل و نقل شهری، ارائه خدمات اینترنت پر سرعت با قابلیت دسترسی در هر مکان، شبکه هوشمند، نظام جامع سلامت و مواردی از این دست کارایی خدمات شهری را  افزایش می دهند. در خصوص شهر تهران می توان به نهادهایی مانند برخی از شرکت های زیرمجموعه شهرداری تهران، مانند شرکت مطالعات حمل و نقل ترافیک، شرکت حمل و نقل کالای تهران (پیک بادپا)، شرکت ارتباطات مشترک شهر و مواردی از این قبیل اشاره کرد. 
ارائه دهندگان صنایع همگانی: آن ها مسئول استتقرار برخی از خدمات شهر هوشمند پایدار مثل مدیریت شبکه هوشمند یا مدیریت آب هوشمند هستند. برای مثال می توان به مواردی مانند شرکت آب و فاضلاب استان تهران، شرکت آب منطقه ای شهر تهران، شرکت گاز استان تهران، شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ و شرکت مخابرات استان تهران اشاره نمود. 
شرکت های ICT: اپراتورهای مخابراتی، استارتاپ ها، شرکت های نرم افزاری، اینها مسئول فراهم کردن راه حل های یکپارچه و سراسری و زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات برای پشتیبانی از استقرار شهر هوشمند هستند. 

سازمان های مردم نهاد یا NGO ها: در تمام طرح ها که می توانند بر جامعه اثر بگذارند درگیرند بنابراین به عنوان یک ذینفع در شهر تهران نیز به حساب می آیند. در خصوص شهر تهران می توان به سازمان های خیریه خصوصی یا سرای محلات اشاره کرد. 
سازمان های بین المللی، منطقه ای و چندجانبه: شامل آژانس های منطقه ای و بین المللی، نمایندگی های سازمان ملل و سازمان های چند جانبه می شوند. آن ها می توانند ترویج دهندگان طرح های شهر هوشمند
به سمت توسعه انسانی، پایداری محیطی و بهبود کیفیت زندگی در سطح جهانی باشند. همچنین آن ها می توانند فرصت های مالی ارائه دهند. شهر تهران نیز می تواند از کمک نهادهایی مانند نمایندگی سازمان ملل در ایران، نمایندگی یونیسف در ایران و نهادهای مشابه بهره ببرد. 
شهرداری تهران با شهرهای زیدی از جمله سئول در کره جنوبی نیز نسبت خواهر خواندگی دارد. این شهر پروژه موفقی در رابطه با شهر هوشمند پیاده سازی کرده که می توان از تجربه این گونه شهرها نیز بهره برد.

انجمن های صنعتی: از آن جایی که صنایع به گسترش شهر هوشمند علاقه مند هستند. انجمن های صنعتی نیز در جهت موفقیت این مدل جدید کار می کنند. مثلا می توان به سازمان نطام صنفی رایانه ای اشاره کرد.
دانشگاه ها، سازمان های تحقیقاتی و شرکت های دانش بنیان: این بخش ها اساسا می توانند روندهای مرتبط با شهر هوشمند شامل تاثیرات و کمک های آن به توسعه پایدار را بررسی کنند. همچنین می توانند در بخش تحقیق، مطالعه و نوآوری در زمینه هایی مانند خودروهای هوشمند، امکانات شهری، انرژی های نو و هوشمند و اینترنت اشیا و زیرساخت های شهر هوشمند فعالیت نمایند. 
شهروندان و سازمان های شهروندی: به عنوان ساکنان شهرها، شهروندان به طور مستقیم و غیر مستقیم تحت تثیر چینش شهر هوشمند قرار می گیرند  و در گسترش شهر هوشمند پایدار تاثیر می گذارند. 

برنامه ریزان شهری: تخصص آن ها از بابت فهم آن ها از چگونگی بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه ریزی های میان و بلند مدت شهری و نیز در نظر گرفتن مشکلات، دغدغه ها و پیچیدگی های شهر تهران مهم است. 
نهادهای استانداردسازی: این سازمان ها برای اطمینان یافتن از وجود یک مجموعه صطلاحات مشترک و خصوصیات حداقلی یک شهر هوشمند و همچنین برای تعریف روش های اندازه گیری برای ارزیابی عملکرد و پایداری خدمات شهری براساس فناوری اطلاعات و ارتباطات بسیار مهم اند. در خصوص شهر تهران می توان به مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران اشاره کرد.

2- نقش ذینفعان در شهر هوشمند تهران

در این بخش نقش هر یک از ذینفعان شهر هوشمند تهران بررسی شده و به ازای هر گروه ذینفع یک تعریف مختصر و یک طرح کلی از نقش آن ها ارائه می شود.

1-2- شهرداری، شورای شهر و مدیریت شهری

شهرداری تهران در چارچوب راهبردهای وزارت کشور و شورای شهر تهران متولی اصلی ساماندهی مسائل شهر  و ارتقاء رضایت شهروندان تهرانی است. شهرداری هم می تواند با ستفاده از سامانه های فناوری اطلاعات  به مدیریت داخلی سازمان خود پرداخته و هم با استفاده از سکوهای برخط فناوری اطلاعات به مدیریت و اداره شهر و امور شهروندن بپردازد. از انجا که متولی اداره شهر شهرداری است بنابراین توجه به این سازمان اداری در قالب یکی از اصلی ترین لایه های مدیریت شهری، نظام های مختلف وجود دارند و نظام های حکمرانی در شهرها بسیار متنوع است.
شهرداری به عنوان توسعه دهنده اصلی ایده تبدیل شدن شهر تهران به یک شهر هوشمند، مسئول است تصمیم بگیرد که کدام مسیر از نقشه راه بلندمدت گرفته تا راه حل های خاص برای اجرا، دنبال شود. 
زیرا مطالعات نشان می دهد که یک نقشه راه واحد برای هوشمندسازی شهرها وجود ندارد. بنابراین شهرداری تهران می تواند مسیر صحیح را بسته به مسائل شهر تهران، وضعیت مالی خود و نقط قوت و فرصت های قابل دسترس را انتخاب کند. مهم این است که این کار با برنامه ریزی در بلند مدت با یک رویکرد شفاف و مشتمل بر منافع شهروندان انجام گیرد.

2-2- معاونت برنامه ریزی و توسعه شهری شهرداری تهران

این واحد باید نسبت به  گسترش ساختمان، تسهیلات و کسب و کارهای کارآمدتر، امن تر و هوشمندتر در سرتاسر شهر کارکند. در نهایت و در حالت ایده آل پیش بینی شده است که این واحد برای اجری برنامه مشارکت عمومی جایی که شهروندان بتوانند به برنامه ریزی و طراحی شهرهوشمند کمک کنند اقدام نماید. برای نمونه می توان مواردی مانند بازسازی یک میدن یا خیابان، پیدا کردن یک کاربری جدید برای ساختمان های عمومی و یا تغییر طرح به طراحی که مورد نیاز شهر می باشد را عنوان کرد.

3-2- سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران

نقش اصلی این سازمان در مدل شهر هوشمند تهران، پیشران در پیاده سازی یک سری راه حل ها برای افزایش مقاومت و انعطاف پذیری شهر است. برای این کار توصیه می شود که فناوری اطلاعات و ارتباطات در طرح های برنامه ریزی این سازمان گنجانده شود. 
این به معنی افزایش اطلاعات به ویژه اطلاعات بی درنگ است که این واحد را قادر می سازد موقعیت های خطر را بهتر درک کرده و در صورت هر بروز هر خطری واکنش های سریع تری برای محدود کردن هزینه های مالی، محیطی و انسانی آن ها داشته باشد. در کنار تسریع شرایط زندگی عادی این سازمان باید برای همکاری با سایر وحدها در موارد اضطراری به خصوص واحدهای بهداشت، زیرساخت، حمل و نقل و خدمات شهروندان آماده باشد.

4-2- معاونت خدمات شهری تهران

در شهر هوشمند تهران این معاونت در وهله اول مسئول اطلاع رسانی به شهروندان، افزایش مشارکت آن ها و حضور آن ها در امور مربوط به شهرداری خواهد بود، علاوه براین این معونت باید خدمات جدیدی بر مبنای فناوری اطلاعات و ارتباطات برای افزایش بازدهی و صرفه جویی هزینه در سطح شهر در نقشه راه خود پیش بینی نماید. البته لازم است که این معاونت به منظور گزارش به شهروندان در رابطه با پروژه هایی که در حال انجام می باشد، با دیگر واحدها در تماس باشد. 

5-2- سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران

استقرار شهر هوشمند پایدار نیاز به زیرساخت های مهم و جدید به خصوص در زمینه فناوری مانند شبکه های ارتباطی یا کنتورهای هوشمند برای زیرساخت موجود آب و انرژی دارد. این واحد نقش مهمی در یکپارچه سازی سیستم های مختلف شهر و به کار گیری فناوری های مناسب، مبتنی بر رویکرد مدیریت جامع بر مبنای فناوری اطلاعات و ارتباطات دارد. 
سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران که زیرمجموعه معاونت برنامه ریزی و توسعه شهری شهرداری تهران است، مسئول اصلی در زمینه شهر هوشمند تهران است.

6-2- ستاد محیط زیست و توسعه پایدار

در راستای تمرکز شهرهای هوشمند این واحد باید فعالیت های انجام شده توسط واحدهای دیگر را برای به دست آوردن آگاهی محیطی و استفاده کارآمد از منابع کمیاب در سطح شهر تهران ارتقاء داده، هماهنگی و ارزیابی کند. فناوری اطلاعات و ارتباطات به بهینه سازی مدیریت منابع کمک خواهد کرد. برای مثال این واحد می تواند با معاونت حمل و نقل و ترافیک در پروژه های حمل و نقل هوشمند مثل تنظیم دسترسی به شهر با استفاده از ماشین بسته به اطلاعات آنلاین مربوط به مقادیر آلودگی اندازه گیری شده همکاری کند.

7-2- معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران 

جابه جایی یکی از مهمترین مسائلی است که شهرها با آن دست و پنجه نرم می کنند. بنابراین بسیاری از پروژه ها در شهر هوشمند تهران به این معاونت مربوط خواهد شد. هدف این معاونت باید ساخت یک شبکه حمل و نقل هوشمند باشد که نیازمندی های جمعیت را با زیاد کردن جمع آوری و رفاه و کم کردن اثرات زیست محیطی برآورده سازد. خوشبختانه در راستای رسیدن به اهداف مذکور و براساس یکی از اهداف و برنامه های این معاونت توسعه سیستم های حمل و نقل هوشمند معرفی شده است. 

8-2- معاونت مالی و اقتصاد شهری شهرداری تهران

در شهرهوشمند تهران این معاونت باید بسیار میان بخشی و میان واحدی عمل نماید. با توجه به اینکه شهرداری با بار سنگین مالی مواجه است. واحد های مالی باید به سمت مدل های کسب و کار نوآورانه تر حرکت کنند و براساس مشخصات پایداری محیط با شرکت های خصوصی مشارکت داشته باشند. نوآوری می تواند همچنین در مورد جمع آوری عوارض  و افزایش سطح شخصی سازی مقدار مقرر برای پرداخت به منظور انعطاف در قبال تغییرات رفتار در جمعیت، ایجاد شود. فناوری اطلاعات و ارتباطات می تواند به ابزاری عالی برای بهبود بهره وری در فرایندهای مالی در سطح شهری تبدیل شود.

9-2- اداره کل حقوقی شهرداری تهران

در شهر هوشمند این واحد مسئول ایجاد چارچوب عملیاتی و قانونی مورد نیاز برای توسعه خدمات شهری جدید می باشد. بسیار مهم است که این اداره کل چشم انداز جدیدی را که شهر هوشمند پایدار باید داشته باشد، درک کند. براساس اداره کل حقوقی شهرداری تهران مسئولیت اصلی ارتباط با مراجع حقوقی کشور را بر عهده دارد. بنابراین می تواند به بسترسازی حقوقی ارائه خدمات الکترونیکی و تامین زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات در شهر هوشمند کمک نماید. 

10-2- شرکت آب و فاضلاب استان تهران

برخی از شهرداری ها این واحد را دارند و برخی دیگر این را به شرکت های خدماتی به طور مستقیم واگذار می کنند. در شهرداری تهران نیز مسئولیت های مربوطه به عهده شرکت آب و فاضلاب استان تهران است.مدیریت سیستم منابع آب و فاضلاب یک کار چالش برانگیز است. شهرها در حال تجربه یک فشار رو به رشد در حوزه منابع آبی هستند و استفاده مناسب و موثر از فناوری اطلاعات و ارتباطات می تواند در برخورد با این مسئله به شیوه ای پایدار مفید باشد. یکی از مسئولیت های این واحد اجرای مدیریت منابع آب به صورت هوشمند و پایدار است که دسترسی به خدمات آب و فاضلاب برای ساکنین شهر را در آینده و عصر حاضر تضمین می کند.

11-2- معاونت حراست شهرداری تهران

در شهر هوشمند تهران این اداره یک نقش مهم خواهد داشت و آن ارائه خدمات و پشتیبانی برای جلوگیری، رسیدگی و پاسخ دهی به حوادث امنیتی کامپیوتر است. در این ارتباط نکته کلیدی این است که این واحد به عنوان نقطه تماس مرکزی قابل اعتماد برای گزارش حوادث امنیت سایبری و برای مسائل امنیتی عمومی عمل خواهد کرد. این واحد باید در مورد موضوعات امنیت اطلاعات، مدیریت حوادث و افزایش آگاهی امنیت اطلاعات تخصص هایی داشته باشد. از دیگر عملکردهای این واحدمی توان کمک  به بهبود در قوانین امنیت سایبری، انتشار اطلاعات در مورد تهدیدات، آسیب پذیری ها و حوادث امنیت سایبری و هماهنگی با دیگر تیم های داخلی و بین المللی و سازمان های مرتبط و همچنین به اشتراک گذاری اطلاعات و آموزش های مربوط به آن ها را نام برد.  

در سال های اخیر اقدامات مختلفی در شهر تهران با موضوع «شهر هوشمند» انجام شده است که با وجود توفیقاتی که وجود داشته، اما متاسفانه هیچگاه هدفگذاری و نقشه راه مشخصی برای حرکت به سمت شهر هوشمند و تحقق شعار «تهران هوشمند» وجود نداشته و تا رسیدن تهران به شهری با استانداردهای جهانی در این زمینه فاصله زیادی داریم. فعالیت های انجام شده در این زمینه معرفی فعالیت های انجام شده توسط دستگاه های اجرایی و شهرداری تهران، برنامه ها و طرح های پیش رو برای هوشمند سازی تهران، کارگاه های ارائه محصول، خدمات و میزگردهای تخصصی به عنوان بخش های مختلف  را می توان نام برد.
 امروز حرکت به سمت شهر هوشمند در تهران یک ضرورت اجتناب ناپذیر است که همه ذینفعان شهری شامل شهروندان، کسب و کارها و نهادهای دولتی و عمومی باید برای رسیدن به آن همکاری و همیاری ویژه ای داشته باشند که در این میان نقش شهرداری بسیار کلیدی و محوری است. بنابراین می بایست در مسیر هوشمند سازی تهران یک نقشه راه منظم و مدون و یک دیدگاه جامع و برنامه راهبردی که این طرح ها در قالب آن معنا پیدا کنند و با یکدیگر یکپارچه و هماهنگ باشند تنظیم شود.
همچنین استفاده از توان شرکت های دانش بنیان و جوان در مدیریت شهری و شهرسازی، بخش ویژه استارتاپ های فعال در حوزه شهر هوشمند نیز می تواند این راه را سریع تر و هموارتر کند.

 مطالب مرتبط:

نقش استارتاپ ها در هوشمندسازی شهر

مدلسازی انرژی برای ساختمان های سبز؛ گامی به سوی شهر هوشمند

منابع:

طرح جامع فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران، مهرداد کارگری، 1384

اندیشکده صنعت و فناوری، خلاصه مدیریتی برنامه جامع فناوری اطلاعات جهان شهر تهران با رویکرد توسعه اطلاعاتی تهران (1404).

شناسایی ذینفعان در هوشمندسازی شهر تهران، سیامک سعدآبادی