با آغاز سرما و بارش برف و باران در شهرها نیازمند اتخاذ تدابیر ویژه ای برای مدیریت آب های سطحی هستیم زیرا بارش باران و برف هر ساله در شهرهای ما معضلی به نام آب گرفتگی را با خود به دنبال دارد. اگر این منبع آبی بسیار مهم از طرف مسئولان شهری با ایجاد زیرساخت های شهری مناسب مدیریت و برنامه ریزی شود. با حجم عظیمی از منبع آبی برای مصارف گوناگون از جمله آبیاری زمین های زراعی و باغبانی مواجه خواهیم بود، که اعتبارات زیادی را نیز با خود به دنبال دارد.
بنابراین اگر طرح فوری برای مدیریت و بهره برداری از آب های سطحی انجام شود بسیاری از مشکلات شهری را رفع می کند. زیرا شهری مانند تهران از یک طرف با افت سفره های زیرزمینی روبروست و از طرف دیگر با حجم بالایی از رواناب که باید دفع و از محیط خارج شوند.
در این خصوص به اشتراک گذاشتن اطلاعات و تجربیات به دست آمده در کشورهای مختلف برای مدیریت آب های سطحی ضروری است.
اگر مدیریت مصرف کردن را فرهنگ سازی کنیم حجم عظیمی از منابع مختلف در دسترس خواهد بود که این منابع بدون سرمایه گذاری و اتلاف قابل استفاده خواهد بود.
همانطور که گفتیم هرزآب ها عمده آلودگی در بسیاری از شهرهای جهان بشمار می روند به هنگام بارش برف و باران سطح خیابان ها، پارکینگ ها و پیاده روها که غالبا با آسفالت ، سیمان و بتن پوشیده شده اند، مانع از نفوذ آب به داخل زمین می شوند.
این آب های سطحی حاوی آلاینده هایی مثل مواد بیمارستانی، کودهای شیمیایی وحشره کش ها هستند که از طریق شبکه فاضلاب شهری به جوی ها، رودها و رودخانه ها راه می یابند و مرگ آبزیان را سبب می شوند. برای مدیریت مطلوب وکاهش اثرات هرز آب های شهری اقدامات متعددی صورت گرفته است یکی از این شیوه ها فرش کردن سطح خیابان ها ، پیاده روها و پارکینگ ها با استفاده از سطوح بتنی متخلخل یا نفوذپذیر می باشد.
سطوح بتنی متخلخل، سطوحی منحصر بفرد هستند که بیش از هر کفپوش دیگری با استانداردهای زیست محیطی سازگاری دارند در سطوح بتنی معمولی، از آنجاکه مقدار شن بسیار ناچیز است یا اصلا وجود ندارد ، میزان نفوذپذیری آن بسیار کم است در نتیجه علاوه بر هدر رفتن آب های سطحی ،مشکلاتی مثل سیل به وجود می آید. کفپوش بتنی متخلخل یک ابتکار خلاقانه است که بخاطر دارا بودن منافذ فراوان ، میزان نفوذپذیری آن بسیار بالاست. معمولا 15 تا 25 درصد سطح سفت شده سیمانی را فضای خالی تشکیل می دهد و سرعت نفوذ آب از طریق سطوح بتنی متخلخل حدود 480 اینچ در ساعت است.
استفاده از این سطوح باعث می شود تا آب باران و آب های سطحی در زمین نفوذ کرده و بنابراین نیازی به ساخت دریاچه های مصنوعی ، آبراه های بزرگ و متعدد و سیل گیرها در سطح شهر نبوده و بدینوسیله در هزینه های شهری صرفه جویی می شود.
تولید این کف پوش با فناوری تولید آسفالت یکسان است و فقط روش و دستورالعمل تولید آن فرق می کند. آسفالت های قدیمی ، ترکیبی از خرده سنگ های ریز و درشت هستند که در خمیر مایه ای از قیر و آسفالت با هم ترکیب می شوند. اما کفپوش متخلل ترکیبی ازمصالح دانه درشت، سیمان پرتلند، آب، مقدار کمی شن و درصد ناچیزی قیر است. این مساله باعث می شود تا فضای خالی بیشتری در سطح ایجاد شده ودر نتیجه آب براحتی در آن نفوذ می کند.
در اصلاح الگوی مصرف، فرهنگ ساز باشیم.
راهکار مهم بعدی، افزایش سفره های آب زیرزمینی است که مهمترین منبع آب آشامیدنی محسوب می شوند و در آبیاری درختان، مزارع و تأمین آب رودخانه ها و دریاچه ها هم نقشی اساسی دارند. منابع آب زیرزمینی از طریق آب های سطحی و آب باران تأمین می شود. ته نشینی آب در سطح زمین، علاوه برتأمین آب در فصول کم باران از بوجود آمدن سیلاب نیز جلوگیری می کند.
خوب است بدانیم که در اوایل دهه 70 میلادی بعضی از ایالت های آمریکا برای اولین بار از کفپوش های متخلخل در پارکینگ ها و سطح فرودگاه ها استفاده کردند. نفوذ سریع آب در سطح فرودگاه ها باعث شد تا هواپیما ها با امنیت بیشتری فرود بیایند. طی پروژه ای که در نیوانگلند آمریکا انجام گرفت، کارشناسان راهسازی، خیابان ها را با کفپوش متخلخل فرش کردند. البته قبل از آن، خاک و میزان نفوذپذیری آن را نیز محاسبه نمودند. این کفپوش نه تنها در برابر سرمای شدید نیوانگلند مقاوم بود، بلکه بعد از دوسال هیچ گودال و دست اندازی در خیابان ها مشاهده نشد.
با کاربرد سطوح متخلخل امنیت بزرگراه ها و خیابان ها بیشتر خواهد شد زیرا در هنگام بارش برف و باران، آب به سرعت در زمین نفوذ کرده بنابراین خیابان ها یخ نمی زنند و مشکلی در رانندگی ایجاد نمی کنند.
علاوه بر این نیازی به استفاده از نمک و یا شن نیست. این مسئله در افزایش عمر مفید سطح خیابان ها و بزرگراه ها نقش اساسی دارد. در طول زمستان آب در لایه های آسفالت معمولی نفوذ می کند و در اثر یخ زدن منبسط شده و باعث ایجاد ترک در خیابان ها می شود. به همین دلیل در فصل بهار شاهد دست اندازها و چاله های متعدد در سطح خیابان ها هستیم. در شرایط آزمایشگاهی سطوح متخلخل در اثر سرما هیچگونه ترک خوردگی ندارند.
علاوه بر راهکار های مدیریت و بهره برداری از آب های روان و سطحی در شهر به راهکارهای ساده ای که باید برای ذخیره آب در زندگی روزمره به آن ها عمل کنیم اشاره می کنیم.
راهکارهایی ساده برای مصرف روزمره آب
- هنگام شستن میوه و سبزی راه خروجی ظرفشویی را ببندیم ، و آن را تا نیمه پر از آب کنیم . سپس سبزی و میوه را در آن بخیسانیم و ضد عفونی کنیم و در پایان سبزی ها را با دوش مخصوص آب کشی کنیم.
- ماشین لباسشویی را با حداکثر ظرفیت مورد استفاده قرار دهیم ، هنگامی از آن استفاده کنیم که لباس به اندازه کافی جمع شده باشد و در نتیجه ماشین با ظرفیت کامل کار کند.
- در فصل تابستان و بخصوص در گرمترین ساعات روز که مصرف آب بیشترین حد خود را دارد ، سعی کنید مصارف غیر ضروری را کاهش دهید تا آب به همه تعلق گیرد و فشار آن کاسته نشود و یا قطع نگردد.
- با هر دقیقه دوش گرفتن بین 20 الی 40 لیتر آب مصرف می شود. بنابراین بهتر است زمان مورد نیاز برای دوش گرفتن را کاهش دهیم و استفاده از وان نیز ضروری نمی باشد
- درحالی که کمبود آب در شهر احساس می شود، لزومی به شستشوی پیاده روی مقابل مغازه و منزل نیست.
بیایید نیازهای سال های آینده را امروز ببینیم و برای رفع آن ها از هم اکنون تلاش کنیم.