حیات مجدد بافت تاریخی شیراز

اهمیت بافت های تاریخی و حفظ و نگه داری آن ها بر کسی پوشیده نیست. وجود بافت تاریخی در یک شهر مزایای زیادی دارد که مهم ترین آنها هویت بخشی به شهر است. اگر این بافت، کامل، یکپارچه، پویا و زنده باشد تاثیر آن بر سایر قسمت های شهر نیز عمیق خواهد بود. بنابراین اگر در شهری بتوان بافت تاریخی آن را حفظ نمود می توان آن شهر را به شهری ویژه مبدل کرد که سازگار کردن آن برای زندگی ساده تر خواهد بود.

علاوه بر این یک بافت تاریخی منسجم و منظم می تواند توریست های بسیاری را نیز به خود جذب کند. شاید یک بنای تاریخی بتواند توجه بازدید کنندگان را به خود جلب نماید، اما آنچه در گردشگری فرهنگی و تاریخی اهمیت بسیار بالاتری دارد بافت شهری و منظر فرهنگی آن است. محله های تاریخی یکی از جذاب ترین پدیده های گردشگری در جهان هستند به گونه ای که شهر هایی مانند ونیز، رم، پاریس و فلورانس بازدید کنندگان بسیاری را متوجه خود می سازند. در ایران هم شهر یزد به عنوان نمونه ی موفقی از احیای بافت تاریخی علاوه بر ثبت شدن به عنوان میراث جهانی، موفق به جذب گردشگران در مقیاسی بسیار بزرگ شده است که اهمیت بافت تاریخی در صنعت گردشگری ایران را نشان می دهد.

شهر شیراز نیز به عنوان یکی از تاریخی ترین شهر های ایران که تنوع سایت های گردشگری آن زبانزد است، دارای یک بافت تاریخی است. اما بافت تاریخی شیراز مانند بسیاری از شهر های ایران مشکلاتی دارد که نشات گرفته از رشد نامتناسب شهری در دروه ی معاصر هستند. 

تخریب و عدم محافظت از بناهای تاریخی عمده ترین مساله ی بافت تاریخی شیراز است. موج تخریب بنا های تاریخی شیراز که بسیار خبر ساز نیز بوده، مدتی است بر بافت سنتی این شهر سایه افکنده است. این تخریب ها که با نام نوسازی صورت می پذیرند سبب امحاء تدریجی بافت تاریخی شیراز شده اند. به گونه ای که طبق گفته ی مدیر پایگاه بافت تاریخی شیراز 70 الی 80 درصد از خانه های تاریخی زیبای شیراز در معرض خطر تخریب، ارزیابی شده اند.

نتیجه ی این تخریب ها ناهمگونی و عدم یکپارچگی در بافت سنتی این شهر است که خود مسئله ی مهم دیگری است. چنان که گفته شد یکپارچگی بافت شهر برای گردشگری اهمیت بسیاری دارد و عدم برخورداری از بافت تاریخی منسجم می تواند کاهش ورود گردشگر به شیراز را باعث شود که خبر خوبی برای گردشگری کشور نیست چراکه توریسم در شیراز به عنوان یکی از مهره های سنگین گردشگری در ایران نباید دچار لطمه شود.

از دیگر مسائلی که گریبان گیر شیراز بوده است وجود کمپ های متعدد ترک اعتیاد در بافت تاریخی است. کمپ های ترک اعتیاد چهره ی محلات تاریخی شیراز را آلوده کرده اند و بازخورد های منفی گردشگران نسبت به بافت تاریخی شیراز به علت وجود این مراکز بسیار بالا بوده است. علاوه بر این نا امنی بافت تاریخی شیراز نیز مساله ی دیگری است که رفع آن برای جذب گردشگران الزامی به نظر می رسد. امنیت یکی از شاخصه های مهم گردشگری در ایران است و هرگونه خدشه به آن می توان تبعات جبران ناپذیری برای صنعت توریسم داشته باشد.

اما تغییر بزرگی در انتظار بافت تاریخی شیراز است. برای اولین بار در ایران طرحی برای احیای بافت تاریخی در شیراز کلید خورده است که شناخت بهتر و الگو برداری از آن برای سایر شهر های ایران الزامی است. طرح احیای بافت تاریخی پروژه ای با حمایت سازمان میراث فرهنگی، وزارت راه و شهرسازی، شرکت عمران و بهسازی و شهرداری شیراز و با همکاری یک گروه از متخصصین ایتالیایی می باشد که جهت حفاظت، بازسازی و بهره برداری از بافت تاریخی شیراز صورت می پذیرد. این طرح در مرحله ی تحقیقات شامل برداشت و مستند نگاری از 12000 پلاک ثبتی در بافت تاریخی می باشد که اطلاعاتی همچون خصوصیات معماری، وضعیت حفاظتی و کالبدی و وضعیت اجتماعی و اقتصادی خانوار را در خود جای داده است.

همچنین با تهیه ی نقشه ی سه بعدی بافت تاریخی شهر شیراز، اقدام به ارائه ی طرح جامعی برای احیای آن جهت رونق هرچه بیشتر گردشگری می شود. امید است به زودی با اجرای این طرح شاهد جلوگیری از تخریب ها و بهبود سایر مسائل بافت تاریخی شهر شیراز از جمله تجمع اراذل، وجود مراکز ترک اعتیاد، کمبود امکانات گردشگری و زیرساخت های جذب گردشگر و عدم یکپارچگی بافت شهری باشیم.

همچنین انتظار می رود سایر شهر های ایران که در حوزه ی گردشگری شهری توانایی رشد و توسعه را در خود دارند نیز اهمیت بافت تاریخی را دریابند و با الگو برداری از تجربیات یزد و شیراز بتوانند بافت تاریخی شهر های خود را به عنوان بخشی از هویت شهری احیا و بازیابی کنند.