محوطه سازی ساختمان هر چه که باشد با توجه به اندازه و مقیاسی که دارد مسلماً هزینه‌هایی بعضاً زیاد را در پی خواهد داشت. استفاده از محوطه در روز جای خود، بودن در محوطه هنگام شب لذت دیگری دارد. دیگر خبری از گرما و شلوغی روز نیست. نورپردازی محوطه که انواع مختلفی هم دارد به ما این امکان را می‌دهد تا بتوانیم استفاده حداکثری از محوطه داشته باشیم. در این مقاله از ویکی ساختمون با انواع روش‌ها و المان‌های مهم در نورپردازی و روشنایی محوطه و همچنین نکات و اصول مهم در اجرای آن می‌پردازیم.
نورپردازی محوطه و انواع آن
به طور کلی نورپردازی محوطه را می‌توان بر اساس سبک به انواع زیر دسته بندی کرد.
- نورپردازی سرتاسری که در این روش از نورپردازی تمامی فضای یک مکان یا المان به طور کامل روشن و پوشش داده می‌شود.
- نورپردازی موضعی که در این روش نور به منظور یک هدف خاص مانند روشن کردن مسیر رفت و آمد استفاده می‌شود.
- نورپردازی تأکیدی، توجهات را به یک المان یا منطقه خاص معطوف می‌کند. در این نوع از روش نورپردازی محوطه عمدتاً از انواع نورافکن‌ها استفاده می‌شود.
انواع روش‌های نورپردازی محوطه
3 سبک نورپردازی که در بالا به آن‌ها اشاره شد را می‌توان به صورت‌های مختلفی در بخش‌های مختلف 1 محوطه به اجرا در آورد. بر همین اساس، انواع روش‌های نورپردازی محوطه را می‌توان در 7 دسته زیر قرار داد:
نورپردازی مسیر
نورپردازی مسیر، رایج‌ترین شیوه نورپردازی محوطه است زیرا مسیرهای رفت و آمد در یک محوطه تحت هر شرایطی مورد استفاده افراد قرار خواهند گرفت و از این رو نورپردازی درست و به جای آن‌ها اهمیت دارد. چراغ‌هایی که در نورپردازی مسیر استفاده می‌شوند عمدتاً به صورت چراغ‌های پایه دار هستند که نور رو به پایین از خود منتشر می‌کنند. توجه داشته باشید که نورپردازی مسیر صرفاً شامل یک خط باریک و دراز نمی‌شود بلکه در این مسیر ممکن است چند المان از جمله حوض یا آب‌نما قرار داشته باشد.
اینکه در روشن کردن مسیر از چه نوع چراغی، چه رنگ نوری و با چه شدتی استفاده خواهید کرد از طرفی به سلیقه شما و از طرفی هم به محوطه بستگی خواهد داشت. در هر صورت باید حد اعتدال را رعایت کرد. شدت نور زیاد می‌تواند کل نورپردازی محوطه را مختل کند و نورپردازی کم هم می‌تواند رفت و آمد را با مشکل مواجه کند.
نورپردازی رو به بالا
این شیوه نورپردازی محوطه از دیگر انواع مرسوم به شمار می‌رود. در این روش نورپردازی از چراغ‌هایی مانند نورافکن‌ها کوچک و بزرگ که به سمت بالا نشانه گیری شده‌اند به منظور روشن کردن یک المان بلند مانند درخت یا مجسمه یا حتی دیوارهای حیاط و ساختمان استفاده می‌شود.
نورپردازی سایه نما
در این روش از نورپردازی سعی می‌شود که فضای پشتی یک جسم یا المان‌های موجود در محوطه را روشن کرد. این شیوه نورپردازی که گاهی ضد نور نیز خوانده می‌شود که تجهیزات نورپردازی را از دید مخفی کرد تا به جنبه زیباشناختی المان یا جسم مورد نظر لطمه وارد نشود و در عین حال به هدف ناشی از نورپردازی رسید.
نورپردازی سایه‌ای
این طریقه از نورپردازی را می‌توان به نحوی نقطه مقابل نورپردازی سایه نما در نظر گرفت. در نورپردازی سایه نما به روشن کردن پشت المان از شکل گیری سایه جلوگیری می‌شود اما در این شیوه از نورپردازی سعی می‌شود که سایه‌ای از المان یا جسم را به شیوه‌های مختلفی تشکیل داد.
نورپردازی مهتابی
نورپردازی مهتابی در واقع سعی بر شبیه سازی نور ماه دارد. این نوع از نورپردازی بیشتر در مورد درخت‌ها اجرا می‌شود. به صورتی که چراغ‌هایی ساده و مهتابی را با نشانه گیری به سمت پایین با در نظر گرفتن یک زاویه مشخص در بالا درخت نصب می‌کنند. این نورپردازی از طرفی هم باعث روشن شدن فضای زیر درخت به زیباترین شکل ممکن می‌شود و هم تجهیزات نورپردازی از دید پنهان می‌شود.
نورپردازی وال واش
اگر بخواهیم ترجمه تحت‌اللفظی از وال واش (Wall Wash) داشته باشیم باید آن را نورپردازی دیوار شسته معنی کرد که شاید چندان معنی دار نباشد. شاید نورپردازی گسترده انتخاب بهتری برای این نوع از نورپردازی باشد. برای روشن کردن یک دیوار، شما 2 روش پیش رو دارید یکی روش وال واش هست و یکی روش وال گریزینگ (Wall Grazing) است که در ادامه به روش دوم خواهیم پرداخت.
در روش وال واش، چراغ‌ها و تجهیزات نورپردازی در فاصله حداقل 12 اینچی دیوار یا سطح مورد نظر قرار داده می‌شوند. این روش نورپردازی یک لایه یکدست و یکنواخت از نور را به دست می‌دهد.
نورپردازی گریزینگ
نورپردازی به شیوه گریزینگ شباهت‌هایی با نورپردازی وال واش یا گسترده دارد. با این تفاوت که در این نوع از نورپردازی محوطه فاصله میان سطح یا همان دیوار و تجهیزات نورپردازی کمتر از 12 اینچ است. به همین دلیل هم نوری که روی سطح قرار می‌گیرد متمرکزتر است و فضای کمتری را روشن می‌کند.
انواع چراغ‌های نورپردازی محوطه
چراغ‌ها را می‌توان مهم‌ترین المان در نورپردازی محوطه در نظر گرفت. انواع سبک و روش‌های نورپردازی با استفاده از این چراغ شکل می‌گیرند. اصلی‌ترین این چراغ‌ها شامل چند نوع زیر می‌شوند.
چراغ‌های پایه دار رو به پایین که به اصطلاح چراغ‌های باغچه‌ای خوانده می‌شوند؛ که ارتفاع آن‌ها به یک متر نیز شاید برسد. چراغ در قسمت بالایی قرار دارد و نور را به سمت پایین هدایت می‌کند و کاربرد عمده آن‌ها برای روشن کردن مسیرها و فضای سبز داخل محوطه است.
چراغ‌های واش که در اجرای انواع روش‌های نورپردازی محوطه بسیار رایج هستند و برای روشن سازی نماها و دیوارهای محوطه بسیار مناسب هستند.
چراغ‌های نقطه‌ای یا به اصطلاح گلوله‌ای که باریکه‌ای از نور را روانه سطح و المان مورد نظر می‌کنند. از آن‌ها برای روشن کردن درخت‌ها، المان‌هایی مانند مجسمه‌ها و دیوارهای محوطه استفاده می‌شود.
چراغ‌های چاهی رو به بالا که نوع دیگری از سیستم های نورپردازی محوطه ها هستند. در داخل زمین قرار داده می‌شوند و فقط نور ساطع شده از آن دیده می‌شود.
چراغ‌های رو به پایین که عمدتاً در ارتفاع‌های بالای درخت‌ها یا دیوارها قرار داده می‌شوند و برای روشن کردن مسیرها، دیوارها یا درخت‌ها هدف گیری می‌شوند.
چراغ‌های نورافکنی که شباهت زیادی به چراغ‌های نقطه‌ای دارند اما باریکه پهن‌تری از نور را تولید می‌کنند و در مقایسه با چراغ‌های واش هم شدت نور بیشتری را به دست می‌دهد.
در نورپردازی محوطه اولویت با کجاست؟
تجهیزات مربوطه به سبک‌ها و روش‌های مختلف نورپردازی محوطه باید با دانش قبلی در جای مشخصی نصب و اجرا شوند تا نتیجه دلخواه به دست آید. به طور کلی بخش‌هایی از یک محوطه هستند که برای نورپردازی در اولویت قرار دارند. آن‌ها را می‌توان در فهرست زیر گنجاند:
- مسیرهای رفت و آمد
- ورودی‌ها از جمله ورودی به محوطه ورودی به ساختمان و وردی به بخش‌های مختلف محوطه
- پله‌ها
- پاسیو‌ها و مکان جمع شدن افراد
- المان‌های تزیینی مانند مجسمه‌ها
- درخت‌ها و بوته‌ها
- دیوارهای محوطه
سخن آخر
نورپردازی محوطه از آن دسته اقداماتی است که بهره‌وری از محوطه و فضای سبز را می‌تواند به میزان قابل توجهی افزایش دهد. انواع روش‌های مختلفی با بهره گیری از تجهیزات کوچک و بزرگ به منظور اجرای سبک‌های مختلف نورپردازی در محوطه و حیاط باغ و ویلا‌ها استفاده می‌شوند که هدف نهایی همه آن‌ها ارتقای سطح رفاه و آسایش است. از این رو رعایت اصل اعتدال در نورپردازی محوطه برای رسیدن به این هدف بسیار مهم است.
