امروزه بیش از ۸۰ درصد اطلاعات به‌صورت بصری پردازش می‌شوند. این موضوع به این واقعیت منجر می‌شود که انتخاب و اجرای نورپردازی صحیح به‌ویژه در فضای اداری تأثیر بسیار قابل‌توجهی بر پردازش مناسب و رضایت‌بخش اطلاعات دارد. در محیط‌های اداری نورپردازی فضای اداری ، بخش اصلی از دستورالعمل‌های ارگونومی است.
صرف‌نظر از این واقعیت که نور نقش عمده‌ای بر سلامت و رفاه شخصی افراد دارد، می‌توان عنوان داشت که نور و نورپردازی صحیح تأثیر مثبتی بر عملکرد و انگیزش افراد می‌گذارد. نورپردازی در محیط‌های کاری بر اساس اصول ارگونومی است و باید الزامات و پیش‌نیازهای ایمنی تعریف‌شده در چهارچوب ایمنی و سلامت شغلی را نیز برآورده کند. در مورد نورپردازی محیط اداری باید اصول و ملاحظات زیادی را مدنظر قرار داد که در این مطلب سعی شده است مروری بر مهم‌ترین اصول و شرایط نورپردازی فضای اداری داشته باشیم.
ارگونومی‌ها و نورپردازی در فضای اداری
نور کارکردهای متفاوتی دارد که باید آن‌ها را به‌منظور ارزیابی جامع نورپردازی یک فضا مدنظر قرار داد. نورپردازی تنها شامل دریافت و درک بصری نمی‌شود بلکه همچنین بر تأثیرات احساسی – روانی و بیولوژیکی – روانی نیز دلالت دارد.
درک بصری در یک اتاق و فضا در وهله اول از طریق نورپردازی به دست می‌آید؛ بنابراین چراغ‌های روشنایی سقفی باید به‌طور جداگانه و بر اساس شرایط و وضعیت فضا انتخاب شوند. علاوه بر این، چراغ‌های رومیزی و چراغ‌های کفی نیز می‌توانند تأثیر بسزایی بر اثرات ناشی از استفاده از نورپردازی داشته باشند. آن‌ها قادر هستند که درآن‌واحد بر تاثیرگذاری روی پردازش اطلاعات و برانگیختن ذهنی و روانی متمرکز شوند.
مطلب پیشنهادی: انواع نورپردازی محوطه : چگونگی استفاده از مدل‌های مختلف
استفاده بجا و مناسب از نور طبیعی و نور مصنوعی می‌تواند تأثیر بسیار قوی بر فاکتورهای احساسی روانی مربوط به نورپردازی داشته باشد. دیگر فاکتورهایی که توسط نور تحت تأثیر قرار می‌گیرند عبارت از سلامتی و عملکرد هستند. یک نورپردازی طراحی شده با در نظر گرفتن اصول ارگونومیکی، می‌تواند تأثیرات مثبتی داشته باشد. به‌طوری‌که بسیاری از مطالعات اثبات کرده‌اند که یک نورپردازی خوب در فضای اداری و کاری تأثیر به سزایی بر انگیزه و انگیختگی فرد می‌گذارد.
برای ارزیابی و بررسی کیفیت نورپردازی صورت گرفته در یک محیط اداری، انواع مختلفی از پارامترها تجزیه و تحلیل‌شده‌اند. معیارهای اصلی در این خصوص شامل سطح نورپردازی و شدت روشنایی، کنترل روشنایی هماهنگ و هارمونیک، رنگ نور، جهت نور و محدودسازی درخشندگی و سایه‌داری می‌شود. این پارامترها محیط بصری، راحتی و عملکرد را تحت تأثیر قرار می‌دهند و بارها در رویکردهای عملی مورد اشاره قرارگرفته‌اند.
توصیه‌هایی برای نورپردازی در فضای اداری
به‌منظور بهینه‌سازی نورپردازی در یک فضای اداری اقدامات و توصیه‌های زیر مطرح شده است:
- نورپردازی در محیط اداری نیز به‌مانند تمامی دیگر مفهوم‌های نورپردازی باید منعطف باشد و با رعایت اصول صرفه‌جویی در انرژی صورت گیرد. یک نورپردازی بهینه به فعالیت‌های بصری بستگی دارد و به تعادل میان منابع نوری مستقیم و غیرمستقیم و همچنین تعادل میان نور طبیعی و نور مصنوعی نیاز دارد.
- منعطف بودن، صرفه‌جویی در انرژی و ارگونومی از الزامات و پیش‌نیازهایی هستند که باید در فناوری‌های نورپردازی مدرن برآورده شوند. استفاده ترکیبی از انواع مختلف چراغ‌ها، یک روشنایی اختصاصی را در اتاق‌ها و بر اساس فعالیت‌های بصری ممکن می‌سازد. علاوه بر این، برای صرفه‌جویی بیشتر در مصرف انرژی چراغ‌های بسیار کم‌مصرف ال‌ای‌دی در دسترس هستند.
- یکی از مهم‌ترین معیارهای لازم برای نورپردازی در یک فضای اداری در نظر گرفتن فعالیت‌های بصری است. این معیار تأثیر بسزایی بر انتخاب نوع نور و منبع نور دارد.
سطح نورپردازی و شدت روشنایی
مقدار مناسبی از نور در فضاهای اداری از خستگی و فقدان تمرکز جلوگیری می کند. سطح مناسب نور را می‌توان به‌وسیله روشنایی که برحسب لاکس (واحد سنجش نور) اندازه‌گیری می‌شود، تنظیم کرد. مقدار حداقلی ۵۰۰ لاکس در فضاهای کار با کامپیوتر در نظر گرفته‌شده است. به‌طورکلی، افزایش در روشنایی عملکرد بصری را افزایش می‌دهد و تأثیر مثبتی بر دقت و سرعت پردازش بصری اطلاعات می‌گذارد. روشنایی میان ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ لاکس نیز یک فضای عاری از استرس را به دست می‌دهد.
هر چقدر که فعالیت بصری صورت گرفته پیچیده‌تر باشد، مقدار بالاتری از روشنایی مورد نیاز خواهد بود. علاوه بر این متغیر‌های فردی در جهت ارزیابی کلی و نهایی مفهوم نورپردازی مناسب برای فضای مورد نظر بسیار مهم هستند. روشنایی ۷۵۰ تا ۱۰۰۰ لاکس می‌تواند تأثیر مثبتی بر عملکرد کارمندان مسن‌تر داشته باشد.
نورپردازی فضای اداری : رنگ و جهت نور
نورپردازی روحی و روانی نیز اغلب به‌واسطه رنگ نور به دست می‌آید. در این خصوص شاخص تفکیک رنگ (رندرینگ) به‌عنوان جهت و جهت‌گیری نور مورد استفاده قرار می‌گیرد. به‌منظور مشخصه یابی بیشتر منابع نور و روشنایی، رنگ نور چراغ‌های فلورسنت با رنگ نور و روشنایی لامپ‌های حبابی معمولی مقایسه شده است. این مقایسه منجر شده است که رنگ‌های نور به‌صورت سفید گرم، سفید خنثی و سفید درخشان دسته‌بندی شوند.
علاوه بر این تأثیرات ناشی از نور و سایه نقش بسزایی بر کیفیت نورپردازی دارند. به‌منظور دستیابی به تعادل میان نور طبیعی و مصنوعی و جلوگیری از ایجاد سایه و درخشندگی بیش از اندازه، توصیه می‌شود که چراغ‌ها به موازات پنجره‌ها و محیط کاری نصب شوند. این ارتباط و موضوع در بسیاری از مطالعات مورد اشاره قرار گرفته است. بازتاب دومین پدیده‌ای است که تأثیر منفی بر کیفیت نورپردازی می‌گذارد.
نور مستقیم و نور غیرمستقیم
ترکیب منابع نوری مختلف به یک مفهوم نورپردازی ختم می‌شود که می‌توان آن را نسبت به پیش‌نیازهای نوری مختلفی تطبیق داد. استفاده از نورپردازی مستقیم و غیرمستقیم علاوه بر ایجاد تعادل میان نور طبیعی و مصنوعی از اهمیت ویژه‌ای نیز برخوردار است.
از یک‌سو در محیط‌های اداری، برقراری سطح بسیار بالایی از نورپردازی غیرمستقیم برای جلوگیری از انعکاس نورهای خیره‌کننده به‌ویژه از مانیتورها توصیه شده است. از سوی دیگر نورپردازی مستقیم مقدار ضروری و لازم از سایه را برای برقراری یک روشنایی خوب به دست می‌دهد. به همین دلیل است که ترکیبی از تکنیک‌های مختلف روشنایی بسیار حیاتی و مهم است.
علاوه بر این استفاده از لامپ‌های مناسب برای ایجاد یک روشنایی درست مهم است. چراغ‌هایی با قابلیت تغییر جهت نور برای برقراری یک نورپردازی مناسب در فضاهای اداری به شدت توصیه شده است. هنگامی که کارهای کامپیوتری و غیر کامپیوتری باید در یک فضای اداری مشترک مدیریت شوند، چراغ‌های رومیزی یا همان چراغ‌های مطالعه باید به‌عنوان منابع نوری اضافه به کار گرفته شوند. در برخی از فضاهای کاری چراغ‌هایی با قابلیت تنظیم روشنایی مزیت‌های خاص خود را خواهند داشت.
نورپردازی یکی از معیارهای اصلی ارگونومی در محیط‌های اداری است. این رویکرد علمی، طراحی نوعی از محیط‌های کاری خاص را هدف قرار داده است تا بدین طریق بتوان نیازهای هر فردی را برآورده کرد. فاکتورهایی مانند انعکاس، درخشندگی و سایه‌ها از جمله فاکتورهای نورپردازی هستند که تأثیر منفی بر کیفیت نورپردازی در فضاهای اداری دارند و باید تا حدالامکان از آن‌ها دوری کرد. یک مفهوم نورپردازی جامع برای محیط‌های اداری باید نکات زیر را در نظر گرفته باشد:
- آیا نور طبیعی کافی در محیط کار وجود دارد؟
- آیا نورپردازی انتخاب شده با وظایف و تکالیف بصری مربوطه هماهنگی دارند؟
- آیا میان نور مستقیم و غیرمستقیم تعادل وجود دارد؟
- آیا نیازی به بهینه‌سازی در استفاده از لامپ‌های کم‌مصرف وجود دارد؟
- آیا شما از چراغ‌های ضد درخشندگی استفاده می‌کنید؟
- آیا شدت نور در هر اتاق قابل تنظیم است؟
- آیا از رنگ‌های نور درخشان و زیبا مانند سفید گرم و سفید خنثی استفاده می‌کنید؟
- آیا از بازتاب‌های بیش از اندازه و درخشندگی جلوگیری کرده‌اید؟
