آتش سوزی برج رامیلا در چالوس! مقصر کیست و راه چاره چیست؟!

برج رامیلا در شهر ساحلی هچیرود در چالوس به مدت ۲ روز طعمه حریق شد! در زمان آتش سوزی برج رامیلا تیم‌های آتش نشانی از شهرهای دیگر موفق به مهار آتش نشدند. این واقعه در بعدازظهر چهارشنبه روی داد که بعد ساعت‌ها دست و پنجه نرم کردن و گمان بردن به اینکه آتش مهار شده است، دوباره از صبح بامداد شعله‌های آتش زبانه کشیدند. با وجود بارش باران، این برج به طور کامل سوخت و باز هم این پرسش را ایجاد کرد که چرا سازمان آتش نشانی نتوانست این آتش را مهار کند و چگونه می‌توان با رعایت ضوابط آتش نشانی در ساخت و نگهداری ساختمان، از چنین اتفاقاتی اجتناب کرد؟

وضعیت سازمان آتش نشانی در کنترل حریق

سازمان آتش نشانی ایران از دو مشکل عمده رنج می‌برد، یکی نبود مدیریت واحد شهری و دیگری مشکل در تامین منابع مالی و تجهیزاتی است. در دنیا آتش‌نشانی‌ها زیرمجموعه نیروهای امنیتی هستند یا به شهرداری‌ها مربوط می‌شوند.

این مهم اغلب بدین دلیل است در بیشتر کشورهای پیشرفته دنیا یک واحد مدیریت شهری وجود دارد که در زیرمجموعه خود یک واحد دیگری به نام معاونت ایمنی و آتش نشانی فعالیت می‌کند. این واحد وظیفه رصد ایمنی شهر را دارد. در ایران، چنین واحدی وجود ندارد و سازمان آتش نشانی به صورت مستقل عمل می‌کند.

موضوع بعد مربوط به تامین مالی و تجهیزات است. سازمان آتش نشانی همیشه دچار مشکل تامین مالی بوده است. پرداختی‌های کارکنان این سازمان دیر به دیر انجام می‌شود و تسهیلات خاصی هم برای نیروهای آتش نشانی در نظر گرفته نمی‌شود. از سویی دیگر، تجهیزات با کیفیت و مدرن هم در دست سازمان نیست.

از لباس کار گرفته تا تجهیزات ماشینی، سازمان آتش نشانی مانند هر ارگان دیگر در کشور، دچار کمبود وسایل ایمنی مجهز و با کیفیت است. درحقیقت، بخشی از عدم توانایی در کنترل آتش در آتش سوزی برج رامیلا را می‌توان وضعیت نامناسب سازمان آتش نشانی دانست.

مسئله ضوابط آتش نشانی در ساخت و نگهداری ساختمان

سازندگان و سازمان‌های ناظر بر ساخت‌وساز باید ضوابط موجود در مبحث سوم مقررات ملی ساختمان را رعایت کنند. اجرای هر یک از این ضوابط می‌تواند از آتش سوزی جلوگیری کرده و حتی شرایط اطفا حریق برای آتش سوزی را تسهیل بخشد.

نکته اول در رابطه با برج رامیلا این است که چطور شهرداری در شهری که امکانات و تجهیزات مناسب آتش نشانی ندارد، مجوز احداث صادر می‌کند؟ و چرا بعد از اجازه ساخت چنین برجی، ضوابط ساختمانی به درستی اجرا نمی‌شود؟ پاسخ به این پرسش‌ها باعث می‌شود تا بار دیگر ما به برخی از مهم‌ترین ضوابط آتش نشانی در ساخت و نگهداری ساختمان بپردازیم:

ضوابط و مقررات مربوط به فاصله ساختمان با توجه به نوع کاربری ساختمان

• ساختمان باید از جایگاه‌های سوخت مثل پمپ بنزین، پمپ گاز و گازوییل ۷ متر فاصله داشته باشد.
• ساختمان‌ها با کاربری سینما، مسجد، سالن اجتماعات و مکان‌های پر جمعیت نباید در کنار جایگاه‌های سوخت ساخته شوند.
• ساختمان‌هایی که در کنار جایگاه سوخت ساخته می‌شوند، تا دو طبقه می‌توانند فعالیت داشته باشند.

ضوابط و مقررات ارتفاع ساختمان و عرض کوچه و خیابان اطراف ساختمان

عرض محل عبور	حداکثر ارتفاع
کمتر از ۶ متر	دو طبقه
۶ متر	سه طبقه
۸ متر	چهار طبقه
۱۰ متر	پنج طبقه
۱۲ متر الی ۲۲ متر (بن بست)	شش طبقه
۱۲ متر و بیشتر (بن باز)	بدون محدودیت
۲۲ متر و بیشتر (بن بست)	بدون محدودیت

ضوابط و مقررات آتش نشانی مربوط به مسیر پله اضطراری

• در ساختمان‌های ۳۰ متری یا ۹ طبقه باید پله اصلی به عنوان پله اضطراری قرار گیرد. به طوری که پله‌ها از ایستگاه ورودی واحد‌ها و آسانسور جدا باشد.
• ساختمان‌های ۳ طبقه ۸ واحدی، ۴ طبقه ۶ واحدی، ۵ طبقه ۳ واحدی و ساختمان‌های ۶ طبقه و بیشتر در صورتی که حتی ۱ واحد یا بیشتر داشته باشند باید مقرراتی که در بخش بالا گفته شد را رعایت کنند.
• ساختمان‌هایی که با ساختمان‌های معمولی متفاوت هستند، نظر کارشناس سازمان آتش نشانی در اولویت قرار دارد.
• در ساختمان‌هایی که کاربردهای مختلفی مانند تجاری، مسکونی و دفتر کار دارند؛ از نظر ایمنی باید راه پله مسکونی از پله‌هایی که کاربردهای دیگری دارند جدا باشد.
• دسترسی به زیرزمین و انبار تجاری از انتهای آن ممنوع است و باید راه ورودی آن از راه پله عمومی مستقل در نظر گرفته شود.

ضوابط و مقررات آتش نشانی مربوط به سیستم اعلام حریق

• برای ساختمان‌هایی که به راه دسترسی نیاز دارند، استفاده از سیستم اعلام حریق ضروری است. همچنین انبارها، ساختمان‌های اداری، سینماها، سالن‌های اجتماعات، بیمارستان‌ها، هتل‌ها و مجتمع‌های تجاری باید از سیستم اعلام حریق استفاده کنند.
• در زمان طراحی ساختمان مهم است که استاندارد جهانی BS5839 یا EN54 در نظر گرفته شود.
• طراحی ساختمان قبل از اجرا باید توسط سازمان آتش نشانی تایید شود.

ضوابط آتش نشانی مربوط به آسانسور

ضوابط آتش نشانی که برای آسانسور شامل موارد زیر است:

• آسانسور نباید در وسط (مرکز) راه پله باشد.
• حداقل ابعاد چاه آسانسور باید ۱۵۰ در ۱۵۰ سانتی‌متر باشد.
• موضوع ارتباط آسانسور با موتورخانه نیز باید با مشورت کارشناسی آتش نشانی صورت بگیرد.

ضوابط آتش نشانی مربوط به موتورخانه

ضوابط آتش نشانی در مورد ایمنی موتورخانه‌ها عبارتند از:

• بهتر است موتورخانه خارج از زیربنای ساختمان و در یک فضای آزاد واقع شود. یا حداقل دارای یک پنجره رو به بیرون باشد.
• بهتر است موتورخانه دور از آسانسور و سالن‌های اجتماعات یا حتی راه پله‌ها باشد.
• بهتر است در اطراف لوله‌ها و سایر تجهیزات داخل موتورخانه از وسایل ایمنی و داکت استفاده شود تا به آن‌ها آسیب نرسد.

ضوابط آتش نشانی مربوط به نما

نمای ساختمان‌ها باید براساس اقدامات امنیتی زیر اجرا شوند:

• اگر نما شیشه‌ای باشد، از سکوریت استفاده شود. ضخامت شیشه‌ها نیز باید بسته به ابعاد آن‌ها تعیین شده و در صورت داشتن ابعاد بالای ۵ متر از حاشیه‌های نگهدارنده مناسب استفاده شود.
• در داخل هر واحد ساختمان باید جان پناه ۸۲ سانتی‌متری وجود داشته باشد.
• در نماهای سنگی باید پس از هر سه متر سنگ، سنگ‌های بعدی روی یک نیش دیگر بوده و اسکوپ کامل شوند.
• سنگ روی درپوش‌ها باید رولپلاک خورده باشند.
• فضای خالی پشت بنا، باید با مصالح ساختمانی پر شود. همچنین در دیگر تقاطع‌های بین دیوارها که با نما جدا می‌شوند، باید از مصالح ساختمانی استفاده شود.

ضوابط آتش نشانی مربوط به سیستم گرمایش

ضوابط ایمنی که برای سیستم گرمایش به شرح زیر است:

• بهتر است در ساختمان‌هایی که کاربری تجاری دارند، از سیستم گرمایش مرکزی استفاده شود. چرا که استفاده از بخاری یا سایر سیستم‌های گرمایی برای این مکان‌ها خطرناک است.
• گازکشی ساختمان‌ها باید تاییدیه‌های مهندسی اداره گاز را دریافت کرده باشند.
• تجهیزات گرمایشی گازسوز مانند شومینه‌ها، باید ترموکوبل داشته باشند.
• باید در بالا یا اطراف آشپرخانه رستوران‌ها نیز فضای کافی لحاظ شده باشد.
• برای هر وسیله گازسوز، باید یک دودکش ۸۰ سانتی‌متری مجزا از کف سقف در نظر گرفته شود.

نکات مهم ایمنی برای ساکنان و مدیران مجتمع‌ها

آتش سوزی برج رامیلا چالوس بار دیگر نکات ایمنی را گوش زد می‌کند. این نکات عبارتند از:

رعایت نکات ایمنی قبل از وقوع آتش سوزی

• اصل دوری مواد قابل اشتعال از وسایل آتش‌زا را در تمام تاسیسات و مکان‌های مسکونی و حتی معابر عمومی رعایت کنید.
• در ساختمان‌ها درهای خروج اضطراری پیش‌بینی کنید و وسایل اطفا حریق را کنترل کنید.
• حداقل دو راه برای خروج اضطراری از ساختمان تعیین کنید.
• مکانی را در خارج از خانه تعیین کنید تا بعد از گریز، یکدیگر را در آنجا بیابید.
• برنامه خروج اضطراری و گریز از آتش را حداقل دوبار در سال تمرین کنید.
• حتماً، هنگام خروج از محل، شیر اصلی ورودی گاز به ساختمان را ببندید.
• برای باخبر شدن از آتش‌سوزی احتمالی، از آشکارگرها (دود، حرارت یا شعله) استفاده کنید و نسبت به نصب آن در منزل دقت لازم را به عمل آورید.
• کپسول آتش نشانی مناسبی در منزل داشته باشید و در مورد نحوه استفاده از آن، آموزش ببینید و به اعضا خانواده نیز آموزش دهید.
• در ساختمان‌های بزرگ از سیستم خاموش کننده اتوماتیک استفاده کنید.
• از انباشتن مواد آتش‌زا به ویژه در نزدیکی منابع حرارتی خودداری کنید.
• از نگهداری مایعات و گازهای قابل اشتعال در منزل خودداری کنید. در صورت لزوم این مواد را در ظروف خاص خارج از ساختمان قرار دهید.
• وسایل برقی و اتصالات آن‌ها را به دقت کنترل کنید تا از استاندارد بودن آن‌ها مطمئن شوید.
• به محض مشاهده سیم‌های لخت، آن‌ها را ترمیم کنید.
• خانه، خانواده و اموال خود را در برابر آتش‌سوزی بیمه کنید.

 نکات ایمنی هنگام وقوع آتش‌سوزی

• سرعت عمل هنگام روبرو شدن با آتش سوزی برای نجات جان خود و مصدومان احتمالی، کاملاً حیاتی است.
• همان‌طور که می‌دانیم آتش خیلی سریع انتشار می‌یابد، بنابراین بلافاصله آتش نشانی و اورژانس را خبر کنید و تا آنجا که می‌توانید، اطلاعات کاملی در مورد بروز حادثه به آن‌ها بدهید.
• سعی کنید که افراد را از ساختمان بیرون ببرید.
• با رعایت جوانب احتیاط به خاموش‌کردن آتش بپردازید.
• به هیچ وجه وارد ساختمان آتش گرفته نشوید مگر آنکه مجهز به ماسک تنفسی باشید و کاربرد آن را بدانید.
• قبل از فرار از اتاقی که در آن بسته است، در را لمس نمایید. اگر در داغ باشد از خروجی‌های دیگر استفاده کنید.
• اگر در ساختمان آتش گرفته گرفتار شده‌اید فوراً به اتاقی که دارای پنجره است بروید و در را ببندید سپس پتو یا فرش را طوری زیر در قرار دهید که دود وارد اتاق نشود و آنگاه، از طریق پنجره، تقاضای کمک کنید.
• اگر دود، حرارت یا شعله‌های آتش مسیرهای خروجی شما را مسدود کرده است در را ببندید و در اتاق بمانید. تنها با استفاده از پارچه سفید از طریق پنجره کمک بخواهید. اگر در اتاق تلفن وجود دارد با اداره آتش نشانی تماس بگیرید و موقعیت خود را خبر دهید.
• زمانی که در جریان حریق واقع می‌شوید، با حفظ خونسردی تمام تهویه‌های ساختمان را خاموش کنید تا به این ترتیب از ورود اکسیژن به داخل ساختمان جلوگیری شود.
• در صورت امکان فوراً مواد سالم و قابل استفاده را از محل خارج کنید.
• امدادگران یا افرادی که در جریان حریق واقع شده‌اند باید لباس‌های دارای الیاف مصنوعی و پلاستیکی را از خود دور کنند.
• در فرو نشاندن آتش سوزی سوخت‌های نفتی از آب استفاده نکنید.
• ظرف مشتعل را حرکت ندهید. شعله را با شن، نمک، پتوی نمناک یا پوشش‌های دیگر خفه کنید.

سخن آخر

اتفاقات ناخوشایندی مانند آتش سوزی برج رامیلا در چالوس به مانند بسیاری از رخدادهای تلخ گذشته (آتش سوزی ساختمان پلاسکو در تهران)، باز هم زنگ خطری برای توجه و دلسوزی بیشتر است. از بین رفتن سرمایه‌های یک کشور تنها به خاطر عدم توجه، چه در زمان حال و چه برای آیندگان جبران ناپذیر خواهد بود. هر نوع آتش سوزی می‌تواند نشان دهنده ضعف‌های سیستمی یک سازمان یا ساوکار باشد که به غلط در حال فعالیت است. بنابراین، نظارت دقیق بر شهرسازی و احداث ساختمان باید در اولویت‌های نظام ساخت‌وساز کشور قرار گیرد.