حداقل یک‌بار در زندگی این جمله را شنیده‌ایم: «یارو عِینه بولدوزر میمونه!» بنابراین همه ما در پس‌زمینه ذهنی خود برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های بولدوزر را ثبت کرده‌ایم، همانند بزرگی، قدرت و یا حتی خشن بودن. بولدوزرها یکی از تجهیزات ساختمانی سنگین هستند که عمدتاً در ساخت جاده‌ها جهت حفر، خاکبرداری، تراز کردن خاک و یا حمل آوار مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در قدیم بیشتر این دستگاه‌ها شبیه تراکتور بودند. کشاورزان از آن برای شخم زدن مزارع خود استفاده می‌کردند. اما اکنون، با بسیاری از اصلاحات ظاهری و عملکردی مانند چرخ‌های زنجیری، به ماشین‌آلاتی مفیدتر تبدیل شده‌اند. آنها دارای تیغه‌های بزرگ و سنگین در قسمت جلویی خود هستند که خاک و مصالح ساختمانی دیگر را با فشار به جلو هُل می‌دهند. بولدوز به دستگاهی غیرقابل اجتناب در صنعت عمرانی و پروژه‌های مختلف مهندسی تبدیل شده است؛ با ویکی ساختمون همراه باشید.
قسمت‌های مختلف بولدوزر
بولدوزرها به لطف طراحی‌شان در انواع مختلف زمین‌ها قابل استفاده هستند. ویژگی‌هایی که تفاوت این تجهیزات را مشخص می‌کنند، شامل تیغه‌ها، ریپرها و موارد دیگر به شرح زیر هستند:
1- ریپرها (Rippers)
یک ریپر در قسمت عقبی بولدوزر قرار دارد و شبیه به «پنجه» است. از ریپر برای شخم زدن زمین و یا جابه‌جایی سنگ‌ها استفاده می‌شود. بسته به نیاز پروژه، هر دو شکل ریپرها یعنی تک شاخه‌ای و چند شاخه‌ای در دسترس هستند.
2- درایو نهایی (Final Drive)
درایو نهایی به احتمال زیاد بیشترین استفاده و جایگزین‌ترین قسمت در بولدوزر است. درایوهای نهایی بار را بر روی چندین دنده توزیع کرده و موتور محرک را به دور از تعلیق راه می‌اندازد.
3- کابین راننده (Cab)
اتاق راننده قسمت مهمی از این ماشین است، کابین جایی است که اپراتور بولدوزر را کنترل می‌کند. برای برخی از کابین‌ها ویژگی‌های مختلفی وجود دارد که راحتی و ایمنی زیادی را فراهم می‌کند. باید بررسی کنید که آیا در حین حرکت در محیط کار، صدا به داخل کابین نفوذ می‌کند؟ آیا اثر ضربه بیرونی به داخل کابین وارد می‌شود؟ این پرسش‌ها بسیار مهم هستند، زیرا ممکن است ساعت‌ها با دستگاه کار کنید.
4- چرخ (Wheel)
نوع چرخ بولدوزها به نحوه حرکت این ماشین‌ها تأثیر می‌گذارد. خزنده‌های زنجیری برای حرکت در زمین‌های ناهموار کاربرد دارند، در حالی که چرخ‌دارها (لاستیکی هستند) مناسب زمین‌های نرم هستند. اگر در منطقه‌ای حساس کار می‌کنید و نمی‌خواهید دچار آسیب‌دیدگی شوید، بهتر است نوع چرخ‌دار را انتخاب کنید.
5- موتور (Engine)
بلدوزرها معمولاً به موتورهای پرقدرت احتیاج دارند، زیرا بسیاری از مواد سنگین را در محل پروژه جابجا می‌کنند. انواع مختلفی از موتورها وجود دارند که نیازهای مختلف را برآورده می‌کنند. به عنوان مثال، برخی از موتورهای جدید نسبت به موتورهای قدیمی گازهای گلخانه‌ای کمتری تولید می‌کنند تا برخی از الزامات EPA (آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا) را رعایت کرده باشند.
6- قاب فشاردهنده (Push Frame)
قاب فشاردهنده هنگام کار بر روی مواد مختلف (سنگ یا خاک) جهت کارهای گوناگون ضروری است. این قسمت بولدوزر وظیفه حرکت تیغه را بر عهده دارد.
7- تیغه (Blades)
تیغه صفحه فلزی سنگینی است که در قسمت جلوی بولدوزر قرار دارد و برای فشار و حفر مواد از آن استفاده می‌شود. تیغه‌ها به انواع مختلفی به شرح زیر تقسیم می‌شوند:
- تیغه S شکل
- تیغه U شکل
- تیغه Semi-U شکل
- تیغه Angle Blade
- تیغه PAT
انواع بولدوزر
بسته به نوع پروژه، بولدوزرها به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. انتخاب نوع بلدوز به زمینی که روی آن کار می‌کنید، نوع پروژه و سایر معیارها بستگی دارد. همچنین نوع مناسب این ماشین آلات ساختمانی هم برای کارآیی بهتر و هم برای ایمنی پروژه شما بسیار مهم است. در زیر به معرفی انواع مختلف این وسائل ساختمانی اشاره می‌کنیم:
بولدوزر خزنده
گاهی اوقات نوع خزنده به عنوان «بولدوزر زنجیری» شناخته می‌شود که بیشتر به تراکتور شبیه است. این دستگاه برای جابه‌جایی مواد سنگین از یک منطقه به منطقه دیگر استفاده می‌شود. همچنین برای عبور از زمین‌های متراکم و غیرمسطح بسیار ایده‌آل است زیرا حالت خزنده به حرکت آن در این زمین‌ها کمک می‌کند. خزنده‌های بزرگتر دارای برآمدگی‌هایی هستند که در خُرد کردن و پاکسازی زمین‌های متراکم کاربرد دارند.
بولدوزر چرخ‌دار
این ماشین‌آلات ساختمانی گاهی اوقات به عنوان «بولدوزر تایر» شناخته می‌شود و معمولاً از نوع خزنده‌ها بزرگتر است. نوع چرخ‌دار نسبت به خزنده مانور بیشتری دارد، زیرا تایرهای پلاستیکی آن عملکرد کلی بهتری را در اختیار راننده قرار می‌دهند. همچنین فرمان هیدرولیکی مفصلی دارد و در یک محور کوچک‌تر حرکت می‌کند. این دستگاه همچنین برای استفاده در زمین‌های نرم یا حساس ایده‌آل است، زیرا تایرها نسبت به زنجیری‌ها حرکت ملایم‌تری دارند.
مینی بولدوزر
این دستگاه کوچک‌تر بوده و به عنوان «بولدوزر کامپکت یا مینی دوزر» شناخته می‌شود. مینی دوزر برای پروژه‌هایی که نیاز به قدرت مانور بیشتر و تطبیق‌پذیری بالاتر است کاربرد دارد. به دلیل کوچک بودن این ماشین می‌توان از آن در بیشتر پروژه‌های ساختمانی استفاده کرد.
کاربردهای بلدوزر
ساخت جاده‌ها: اولین قدم برای ساخت جاده، برداشتن خاک سطحی است. این بسیار حائز اهمیت است، زیرا خاک سطحی حاوی مقادیر زیادی رطوبت و خاک‌های آلی است. این برداشت از خاک سطحی به پایداری جاده کمک می‌کند. به راحتی می‌توان با کمک بولدوزر، خاک سطحی را کنار زد.
تخریب ساختارهای غیر ضروری قدیمی: یکی دیگر از کاربردهای مهم بولدوزرها، عمل تخریب ساختارهای قدیمی است. می‌توان با استفاده از یک بلدوزر بزرگ، یک ساختمان را به سرعت خراب کرد. بولدوزرهایی که برای تخریب استفاده می‌شوند شامل یک کابین قدرتمند برای محافظت از راننده در برابر هر نوع آسیبی هستند. بعد از تخریب حتی می‌توان با این ماشین کل منطقه را مسطح کرد.
جابجایی مقادیر زیادی خاک: بولدوزرها برای حمل مقادیر زیادی خاک نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. این کار می‌تواند با استفاده از تیغه دستگاه انجام شود. همچنین لازم نیست از «بیل مکانیکی» برای جابه‌جایی خاک استفاده کنید. از بیل مکانیکی بهتر است برای تراشنه‌ها یا دیوارهای گودبرداری استفاده شود.
برای اهداف ساخت‌وساز: بولدوزرها اهداف کاربردی مختلفی دارند. بسیاری از پروژه‌های بزرگ ساختمانی نیاز به کار مقدماتی گسترده دارند که کارگران می‌توانند با کمک بولدوزرها آنها را به راحتی انجام دهند. ناگفته نماند، به راحتی می‌توان پوشش گیاهی را برای حفر گودال از بین برد.
برای پاکسازی پایگاه دشمن: ارتش‌ها از بولدوزر برای پاکسازی پایگاه‌های دشمنان و سایر زیرساخت‌های آن استفاده می‌کنند. با بلدوزرهای زرهی، از حملات دشمنان ایمن می‌مانند.
اهمیت استفاده از بولدوزر
استفاده از بولدوزر برای کارهای عمرانی و ساختمانی به بهبود کارایی و عملکرد پروژه میانجامد. برای این منظور لازم است برخی نکات را در نظر بگیرید:
- هدف خود را مشخص کنید. آیا شما قصد تسطیح زمین را دارید؟ یا انتقال خاک؟
- محل پروژه را آنالیز کنید. آیا در فضاهای تنگ کار می‌کنید و نیاز به مانور زیاد دارید یا در فضایی باز؟
- نوع زمین را در نظر بگیرید. آیا روی زمین سخت کار می‌کنید یا نرم؟
بنابراین قبل از هر گونه انتخاب، نخست نیازهای پروژه را بررسی کنید.
