بررسی تاسیسات مکانیکی ساختمان پلاسکو قبل از آتش سوزی (بخش اول)

با گذشت نزدیک به یک سال از حادثه آتش سوزی ساختمان پلاسکو، همچنان نیاز به تغییر نگرش به اهمیت تاسیسات مکانیکی در پیش گیری و اطفای حریق در ساختمان ها، در کلیه سطوح صنعت ساختمان کشور احساس می شود. در این نوشتار، که توسط مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهرداری تهرانمنتشر گردیده است، به بررسی فنی تاسیسات مکانیکی ساختمان پلاسکو قبل از آتش سوزی خواهیم پرداخت.

 مقدمه

هدف از این بخش، تعیین وضعیت تأسیسات مکانیکی ساختمان پلاسکو قبل از حادثه حریق است. برای این منظور، به علت عدم وجود نقشه های تأسیسات ساختمان، ابتدا بازدیدی از محل حادثه انجام گرفته است و موقعیت تجهیزات در موتورخانه و بقایای باقی مانده این تجهیزات مورد بازدید قرار گرفتند. سپس با انجام چندین مصاحبه با مسئول تأسیسات ساختمان، به تکمیل اطلاعات پرداخته شده است که نتایج آن در ادامه ارائه میشود.
معرفی اجزای تأسیسات مکانیکی
 ساختمان پلاسکو دارای یک موتورخانه مرکزی بوده است. موتورخانه های مرکزی دارای تجهیزات زیر هستند:

انرژی های ورودی و آب ورودی

انرژی های ورودی به موتورخانه ساختمان پلاسکو به شرح زیر بوده اند:
الف) سوخت ورودی: از نوع سوخت مایع و گازوئیل بوده که برای تغذیه دیگهای بخار و دیزل ژنراتور
ساختمان در طبقه زیرزمین ذخیره می شده است. ساختمان در قبل از زمان حادثه دارای دو مخزن ذخیره مکعبی و استوانه ای بوده که از طریق ورودی سمت ساختمان کویتیها بارگیری گازوئیل مخازن انجام می شده است. از مخزن ذخیره به دیگهای بخار و ژنراتور تولید برق اضطراری شبکه لوله کشی سوخت ایجاد شده بود و کنترل سطح این مخزن توسط بازدید چشمی انجام می شد. مطابق گزارشی اخذشده در زمان حادثه موجودی گازوئیل مخازن در حدود ۱۴۰۰۰ لیتر بوده است.
ب) برق ورودی: تأمین انرژی مورد نیاز برای توربو ماشینها و تجهیزات کمکی دیگ بخار و فن مشعل این دیگ توسط برق انجام می شده است. همچنین در قسمت انتقال و توزیع نیز انرژی برق منبع اصلی تأمین انرژی این تجهیزات بوده است. 
ج) آب ورودی:تأمین آب مجموعه از طریق سه خط مجزای انشعاب آب شهری که هر سه مجهز به کنتور بودند انجام می شده است. این آب ورودی در مخزن ذخیره آب اولیه مجموعه که در طبقه موتورخانه مجموعه قرار داشت ذخیره می شد. انتقال این آب به مخازن ذخیره آب مصرفی و آتش نشانی در بخش اجزای توزیع کننده توضیح داده شده است.

تولیدکننده های خدماتی

الف) بویلرهای بخار: ساختمان دارای دو دیگ بخار فایر تیوب سه پاس WETBACK بوده که انرژی گرمایشی را برای گرمایش و آب گرم بهداشتی تأمین می کرده است. هر دیگ بخار نیز شامل مخازن کندانس و پمپهای انتقال آب از مخزن کندانس به دیگ بخار بوده است و همچنین این دیگها فاقد مواد هوازدا (دی اریتور) برای گاززدایی از آب ورودی به دیگ بخار بوده اند. با توجه به عدم استفاده از بخار آزاد و اتلافات کم کندانس در شبکه، میزان آب جبرانی به مخزن کندانس پایین بوده و شبکه به طور عمده به صورت برگشت کندانس کار می کرده است. دراین شبکهها استفاده از مواد شیمیایی برای درمان آب ورودی از اهمیت کمتری برخوردار است. بر اساس مصاحباتی که با مسئول تأسیسات انجام شده است، استفاده از مواد هوازدا در ساختمان پلاسکو ثبت نشده است.

نحوه آبگیری دیگ بخار از مخزن کندانس به این صورت بوده است که کندانس حاصل از انتقال انرژی نهان تجهیزات مصرف کننده بخار در لوله کشی برگشت کندانس به مخزن کندانس موجود در کف موتورخانه منتقل می شده است. آب جبرانی تنها با سختی گیری کاتیونیک برای کمبود آب تغذیه دیگ وارد مخزن کندانس می شده است که میزان آن نیز به طور معمول کم بوده است. مدیریت بر سطح مخزن توسط سطح سنجهای اتوماتیک انجام می شده است و اگر در زمان تغذیه، سطح سنجها فرمان کمبود می دادند مسیر ورودی از سختی گیر که توسط پمپاژ آب مصرفی تأمین فشار می شد، نسبت به پر کردن مخزن کندانس فعال می شد.

مخزن کندانس دمای بالایی داشته است؛ زیرا برگشت بخار همواره حجم کلی مخزن را پر می کرده است. با توجه به دمای بالای مخزن کندانس و موجود بودن بخار فلش، از مخزن کندانس یک خط ونت به خارج ساختمان برای تخلیه بخار مرده ایجاد شده بود. شایان ذکر است که از وضعیت سطوح داخل آب و سطوح سمت آتش دیگ تا کنون اطلاعی در دست نیست و در صورت نیاز باید دیگ های بخار مجموعه که به محل دپوی آوار منتقل شده است، بازدید چشمی شود. همچنین میزان رسوبات، وضعیت خوردگی اکسیژن یا وضعیت خوردگی میعانات کندانس شده در دود نیاز به بازدید از جعبه دود و پاس ۳ بویلر دارد. در صورت ضرورت، این بازدید در فازهای بعدی صورت خواهد پذیرفت.
اگزوزهای دیگ ها به صورت مستقل تا سقف مجموعه ادامه پیدا کرده بودند که محصولات احتراقی حاصل از کارکرد مشعل های دیگ بخار را به هوای آزاد تخلیه می کردند. بخار تولیدی دیگ های بخار به عنوان منبع حرارتی مستقیم و غیرمستقیم در ساختمان استفاده می شد. در بخش استفاده مستقیم از بخار لازم است ذکر شود که بخار وارد کوئلهای پکیج های نصب شده از طبقه ششم تا انتهای طبقات شده تا به عنوان منبع حرارتی برای گرم کردن هوای سیر کوله استفاده شود و به صورت غیرمستقیم برای گرم کردن فضاها از طریق مبدل آب گرم، تولید آب داغ کرد که برای طبقات تا طبقه ششم برج و نیز پاساژ باقی مانده در شمال ساختمان پلاسکو استفاده شود.

ب) تولید انرژی سرمایشی: در ابتدای ساخت ساختمان، تفکر سیستمهای "تماماً هوا" در سرمایش مطرح شد که در زمستان تبدیل به سیستم "آب – هوا" می شد. بدین منظور پکیج هایی یکپارچه در پاگرد راهروها (برای هر طبقه دو دستگاه) نصب شد. این پکیج ها بر اساس سیکل های تبرید تراکمی با اپراتور DX بوده که تا قبل از حادثه در محل نصب بودهاند. هوای گردشی توسط دو دستگاه در هر طبقه و با کانال کشی تا هر مغازه و در هر راهرو با چهار دیفیوزر توزیع می شد. سیستم مجهز به کانال برگشت نبود و توسط پلنیوم راهرو به دستگاه هوای برگشتی سیر کوله می گردید. هوای تازه توسط دمپر هوای تازه روی دستگاه توزیع می شد که میزان آن به صورت دستی توسط اپراتور تأسیسات قابل تنظیم بود. گاز مبرد سیال تبریدی دستگاه 22-R بوده است.
به علت اینکه دستگاه قدیمی و به طور عمده خراب بوده است، تنها در فصل زمستان برای توزیع هوای گرم با فن دستگاه نسبت به سیر کوله هوا اقدام می شد و در فصل تابستان ساکنان به طور عمده از کولرهای آبی و گازی به عنوان تجهیزات اصلی استفاده می کردند. بنابراین ساختمان در قبل حادثه مجهز به سیستمهای تولید سرمایش عمومی نبوده است. تعداد تجهیزات نصب شده سرمایشی نیز هم اکنون در دسترس نیست.

بررسی تاسیسات مکانیکی ساختمان پلاسکو قبل از آتش سوزی (بخش دوم)

 در بخش دوم از یادداشت های بررسی فنی تاسیسات ساختمان پلاسکو از نشریه شهرداری تهران، به بررسی توزیع کننده ها و اجزای تحویل دهنده انرژی و مواد پرداخته می شود. 

 در بخش دوم از یادداشت های بررسی فنی تاسیسات ساختمان پلاسکو از نشریه شهرداری تهران، به بررسی توزیع کننده ها و اجزای تحویل دهنده انرژی و مواد پرداخته می شود. 

توزیع کننده ها

الف) کانال ها: توزیع انرژی سرمایشی گرمایشی طبقات توسط کانال های نصب شده از دو دستگاه در هر طبقه انجام می شده است. کانالها از سقف کاذب مجموعه عبور کرده بودند و در دید نبودهاند. در هر طبقه دو مسیر کانال از راهروهای اصلی بالای سقف کاذب رد شده بود و در هر مغازه توسط Takeoff اخذ شده از کانال اصلی کانال مربوط به مغازه اخذ شده بود. در هر طبقه و در هر راهروی اصلی، ۴ دریچه ورود هوا به راهرو ایجاد شده بود.
سیستم مجهز به محدودکننده دمپر هوای تازه در زمان آتش سوزی نبوده و همچنین دمپر آتش (Fire Damper) نیز نداشته است. به این دلیل که مجموعه فاقد سیستم اعلان حریق بود، این سیستم های حفاظتی برای قطع اکسیژن به آتش ایجاد نشده بودند. کانالهای توزیع هوای مجموعه در سادهترین حالت ممکن ایجاد شده بود و به علت گذشتن از سقف کاذب که محل دپوی مواد اولیه و محصولات تولیدی بود، در بیشتر زمان های سال دسترسی به کانال ها به سادگی امکان پذیر نبوده است.

ب) لوله ها: لوله ها در این مجموعه، کار انتقال انرژی و مواد را به عهده داشتند که به تفصیل در ادامه شرح داده می شوند.

• لوله های سوخت: وظیفه انتقال سوخت به دیزل ژنراتور و دیگهای بخار را به عهده داشته اند. انتقال سوخت بدون پمپ به صورت وزنی انجام می شد. دیگ های بخار خود مجهز به پمپ بوده و توسط هد موجود در مخزن تأمین NPSH صورت می پذیرفت. همچنین دیزل ژنراتور نیز وضعیت مشابهی در تامین NPSH داشته است.

• لوله های آب مصرفی: لوله های آب مجموعه تا ورودی پمپ توسط هد مخزن اولیه آب شارژ می شده اند. به طور عمومی هرگونه مصرفی در مجموعه به صورت اولیه از این مخزن که در موتورخانه مرکزی قرار داشت انجام می شد. آب ورودی به مجتمع از سه مسیر دارای کنتور در این مخزن ذخیره می شده است. تامین آب محل های مختلف توسط پمپاژ مسیر آب بهداشتی که از این مخزن تغذیه می شده انجام می پذیرفته است.

تعدادی پمپ جهت تأمین فشار به کلیه طبقات در موتورخانه مرکزی مستقر بوده و رایزر آب را تغذیه می کرده است. البته مصرف آب از این رایزر نبوده است، زیرا آب در سقف مجتمع در دو مخزن ۳۰ و ۱۸ مترمکعبی ذخیره می شده است و خط تغذیه آب از یک مخزن ۳۰ مترمکعبی به صورت وزنی تا کف مجتمع ادامه یافته بود. روش پر کردن این مخزن به صورت اتوماتیک بوده که از طریق دو سطح سنج این کار انجام می شده است. سطح سنج بالایی نسبت به خاموشی کردن پمپاژ اقدام می کرده و سطح ستج پایینی که در ارتفاع دوسوم ارتفاع مخزن نصب شده بود، وظیغه روشن کردن پمپ را به عهده داشت.

همواره هد مناسب در مجتمع موجود بوده است: زیرا مخازن به صورت اتوماتیک پر می شده اند. آب آتش نشانی نیز از مسیر پمپاژ مشترک در مخزن سقف ساختمان ذخیره می شده است. روش کنترل سطح آب در مخزن آتشی نشانی نیز مشابه مخزن آب ثانویه ساختمان بوده است. لوله های توزیع آب تش نشانی یک لوله ۴ یا ۵ اینج بوده که از غرب ساختمان پشت راه پله تا پایین از طریق مخزن تغذیه می شده که هد مورد نیاز در طبقات بالا با دی مناسبب تأمین نمی شده است.

در هر طبقه، جعبه های آتش نشانی در محل راه پله طبقات نصب شده بود و هر جعبه آتش نشانی مجهز به ۱۵ متر شیلنگ بوده که طول مناسبی برای مهار آتشی نیز نداشته است. شیرهای آتش نشانی نیز تست نمی شدهاند و به طور قطع در زمان آتش در طبقات نمی توانستند برای مهار آتش مورد استفاده قرار بگیرند. طبق اطلاعات جمع آوری شده، در زمان وقوع حریق ساختمان، مخزن آتش نشانی دارای آب بوده است اما به دلیل خرابی شیرها قابلی استفاده نبوده است. شایان ذکر است که هد مناسبی نداشته اند؛ زیرا فاقد سیستم پمپاژ بوده اند.

• لوله های آب بهداشتی گرم: انتقال آب گرم بهداشتی توسط شبکه دارای برگشت و پمپ برگشت آب گرم انجام می شده است. مخازن و مبدل های آب گرم وظیفه تولید و ذخیره آب گرم در ساختمان را به عهده داشتهاند. محل مصرف آب گرم بهداشتی به طور عمده سرویس های بهداشتی بود.
• لوله های بخار: تغذیه کلیه کوئلهای پکیج های یکپارچه نصب شده در طبقات توسط بخار برای تحویل انرژی گرمایشی که با انرژی خود بخار به طبقات می رسید، لوله کشی شده بود که از این طریق انرژی مورد نیاز پکیج ها تأمین می شد.

• لوله های کندانس: وظیفه انتقال کندانس به مخزن کندانس را که به صورت وزنی جریان می یافتند به عهده داشتند که مدارات مجهز به تراپ های بخار بودند.

• لوله های فاضلاب: فاضلاب جمع آوری شده در سرویس های بهداشتی از محل آن ها به صورت عمودی پایین ترین طبقه در سپتیک تانک ادامه یافته بود.

• لوله های آب گرم گرمایشی: این لوله ها از موتورخانه تا ۵ طبقه ساختمان و همچنین پاساز ساختمان پلاسکو شبکه شده بودند و از طریق گرم شدن آب در مبدل ها و پمپ سیر کوله جریان می یافتند.

 اجزای تحویل دهنده انرژی و مواد

علاوه بر موارد بالا که در طبقه بندی تجهیزات ذکر شده است، برخی موارد در مورد تأسیسات ساختمان پلاسکو نیز جمع آوری شده که در زیر به اختصار به آن ها پرداخته می شود: 

 مخزن ذخیره سوخت استوانهای ۸۰۰۰ لیتر

 مخزن ذخیره سوخت مکعبی ۱۳۵۰۰ لیتر

جمع بندی

به علت قدیمی و خراب بودن دستگاه های سرمایشی مرکزی، تنها در فصل زمستان برای توزیع هوای گرم با فن دستگاه نسبت به سیرکوله کردن هوا اقدام می شده است که آن هم کفایت لازم را نداشته و عمده کسبه از هیتر برقی استفاده می کردند. همچنین عمده مغازهداران در فصل تابستان از کولرهای گازی به عنوان سیستم سرمایشی استفاده می کردند. در بخش های بالا، مواردی که برای شناخت تاسیسات مکانیکی ساختمان پلاسکو در سال های اخیر و پیش از حادثه آتش سوزی موجود بوده است، به تفصیل ارائه شد. 

منبع :

بررسی فنی، مدیریتی و حقوقی حادثه ساختمان پلاسکو، مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهرداری تهران

 

مطالب مرتبط:

آشنایی با سیستم اطفای حریق 

محافظت تاسیسات گرمایش و سرمایش ساختمان در برابر زلزله

نوشته های مشابه
خروج از نسخه موبایل