انواع خاک در ساختمان سازی و رفتار آنها هنگام گودبرداری

طراحی آبنما دیواری حیاط با متریال مختلف

بیشترین حوادث ناگوار در ساختمان ها، مربوط به دوره تخریب، خاکبرداری و گودبرداری می‌باشد. این موارد گاهی بدلیل عدم شناخت کافی مهندسان نسبت به نوع و رفتار خاک محل پروژه می باشد. خاک ها با توجه به جنس مواد تشکیل دهنده خود در مقابل عوامل مخرب از قبیل آب، هوا، ضربه، افزایش سربار، کاهش نیروهای جانبی وارد بر آنها و برخی عوامل دیگر، رفتارهایی متفاوت از خود نشان می دهند.

رفتار انواع خاکها هنگام گودبرداری

به منظور شناخت هر چه بهتر نسبت به رفتار خاک محل اجرای عملیات ساختمانی، قبل از انجام هر اقدامی جهت گودبرداری ابتدا مطالعات ژئوتکنیکی را انجام می دهیم تا نوع خاک منطقه مشخص گردد. در این مرحله تاسیسات زیرزمینی احتمالی و چاه های آب و فاضلاب و قنوات منطقه و مسیر آنها را نیز مورد بررسی قرار می دهیم. عمق آب های زیر زمینی نیز یکی دیگر از نکاتی است که باید به آن نیز توجه خاصی نمود. در صورت وجود بارهای سنگین، خصوصا بارهای دینامیکی و استخرها در اطراف محل گودبرداری اقدامات لازم جهت کاهش این سربار ها را نیز در دستور کار قرار می دهیم. برای این منظور با شناخت بیشتر انواع خاک و رفتار خاک در مواجهه با آب، هوا و دیگر عوامل مخرب می تواند ما را یاری نماید.

این مطلب خواندنی را از دست ندهید: خاک تثبیت شده چیست و چه کاربردهایی در ساخت و ساز دارد؟

خاکهای نباتی

خاک های نباتی خاکهایی هستند که دارای مقاومت برشی پایین و تراکم پذیری بالایی می باشند (بدین معنا که این خاک با کوچکترین بارگذاری نشست خواهد نمود). تغییرات رطوبت بالایی نیز در این خاک وجود داشته و برای ساخت و ساز مناسب نمی باشند. یکی از مشخصه های ظاهری این خاک نیز وجود بقایای گیاهی در آن است. در صورت وجود این خاک در محل گودبرداری باید حداکثر تدابیر ایمنی را هنگام خاکبرداری و مقاوم سازی آن انجام داد.

خاکهای ریزدانه سخت تا مقاوم

خاکهای ریزدانه یا چسبنده ممکن است شامل رسهای سخت تا مقاوم، سیلت های رسدار، رس های لای دار، رس های ماسه دار، لای های ماسه دار و ترکیبی از آنها باشد. این نوع خاک همانطور که از نام آن نیز مشخص است دارای بافتی ریز و مقاومت بالا و خاصیت خمیری نسبتاً کمی می باشد و جزء خاکهای سفت طبقه بندی می شوند و معمولاً روی این خاک هنگام گودبرداری جای ناخنک های بیل مکانیکی و یا لودر به وضوح دیده می شود و گودبرداری به سختی انجام می پذیرد.

خاکهای دانه ای متراکم تا خیلی متراکم با چسبندگی کم

اینگونه خاکها شامل ماسه و شن و حدود 10 الی 15 درصد ریزدانه هستند. نیروهای موئینگی در ماسه های ریز یک چسبندگی ظاهری در خاک ایجاد می نماید. درصورت قطع نیروهای موئینگی و در نتیجه کاهش چسبندگی ظاهری، جریان آب به سمت سطح گودبرداری باید به حداقل برسد که این عمل می تواند از طریق هدایت آبهای سطحی به خارج از سینه کار انجام شود. در صورت نفوذ آب به سطح این خاک هنگام گودبرداری احتمال ریزش های منطقه در آن وجود دارد.

رسوبات یخچالی (مورن)

مورن ها شامل مخلوط های ناهمگن، تحکیم نیافته تا نسبتا تحکیم یافته و گاهی بدون لایه بندی و در برخی مناطق دارای لایه بندی نسبی رس، سیلت، ماسه، شن، قلوه سنگ و تخته سنگ هستند. اینگونه خاک ها بدلیل آنکه معمولاً متراکم، خوب دانه بندی شده با مقدار محدودی ریزدانه همراه هستند، ظاهری مقاوم دارند ولی گاهی مواقع در لابلای این خاک لایه های بسیار سست و ضعیف نیز دیده می شود.

بیشتر بدانید: آزمایش خاک برای احداث ساختمان، آزمایش های صحرایی مکانیک خاک

خاکهای خشک و بدون چسبندگی (خاکهای ریزشی)

این خاک بدلیل نداشتن ریزدانه و خاصیت موئینگی کاملا خشک بوده و هر لحظه احتمال ریزش آن وجود دارد. پایداری و مقاومت لغزشی آن بسیار پایین بوده و انجام عملیات گودبرداری در این گونه خاکها بسیار دشوار می باشد. یکی از مشخصات ظاهری این خاک پر شدن محل خاک برداشته شده توسط ماشین آلات بوسیله خاکهای اطراف آن می باشد. پیشنهاد میگردد قبل از برداشت این خاک اقدامات لازم جهت پایدارسازی گود و ساختمان های مجاور صورت پذیرد.

خاکهای رسی و بسیار ریزدانه

بطور کلی خاکهای رسی هنگامی که خشک هستند مقاومت قابل قبولی را از خود نشان میدهند اما هنگامی که آب پشت دیواره های این نوع خاک نفوذ کند، در اثر کاهش مقاومت برشی از هم فرو پاشیده و مقاومت آن از بین میرود. بنابراین احتمال فروپاشی در شرایط مرطوب این گونه خاکها هنگام گودبرداری باید مدنظر قرار گیرد و اقدامات پیشگیرانه مناسبی صورت گیرد تا از فروپاشی گل و لای خشک شده جلوگیری شود. ناگفته نماند خاکهای بسیار ریزدانه نیز بدلیل خاصیت موئینگی بالا در صورت نفوذ رطوبت رفتار ناپایداری از خود نشان داده و دچار از هم گسیختگی می شوند. خاکبرداری این نوع خاک در حالت خشک چندان کار دشواری نخواهد بود ولی باید جوانب احتیاط را رعایت نمود.

مطالب مرتبط با این مقاله را در کارگشا دنبال کنید:

به منظور آشنایی بیشتر با این مبحث و رسیدن به جواب سوالات خود و یا ارائه هر گونه انتقاد و پیشنهاد به بخش مشاوره آنلاین کارگشا مراجعه فرمایید.

منبع : دپارتمان اجرا سامانه جامع صنعت ساختمان (کارگشا)

نوشته های مشابه
خروج از نسخه موبایل