اگر شما تفکر فنی و توانایی خوبی در حل مساله دارید و می خواهید در حوزه مهندسی کار کنید، شغل مهندسی مکانیک برای شما مناسب است.
مهندس مکانیک، اصول اساسی نیرو، انرژی، حرکت و گرما را می‌آموزد و با دانش تخصصی خود، سیستم‌های مکانیکی و دستگاه‌ها و فرایندهای گرمایی را طراحی کرده و می‌سازد. مهندس مکانیک گستره وسیعی از دستگاه‌ها، فرآورده‌ها و فرایندها را تولید می‌کند؛ از قالب ساخت سوزن ته‌گرد تا مدل‌سازی حرکت ماهواره‌ها در فضای خارج از جو، موتورها و سیستم‌های کنترل خودرو و هواپیما، نیروگاه‌های الکتریکی، دستگاه‌های پزشکی و اجزا و قطعه‌های گوناگون و….
مهندس مکانیک، با توجه به تخصص خود توانمندی های خاصی را کسب می کند. به عنوان مثال برخی از آنها به طراحی اجزا و مکانیزم ماشین آلات مختلف می پردازند (اکثرا فارغ التحصیلان مهندسی مکانیک گرایش جامدات). گروهی طراحی و محاسبه اجزای سیستم های مبتنی بر تبدیل انرژی، انتقال حرارت و سیالات مانند مولدهای حرارتی، نیروگاه های آبی و… را برعهده دارند(عمدتا فارغ التحصیلان مهندسی مکانیک گرایش حرارت و سیالات).
مهندسی مکانیک که از زمان انقلاب صنعتی اروپا به صورت مستقل شناخته شد، ارتباط و اشتراکات زیادی با بسیاری از حوزه های مهندسی دیگر دارد. دکتر محمد دورعلی از اساتید مهندسی مکانیک دانشگاه صنعتی شریف در معرفی شغل مهندسی مکانیک می‌گوید:
"مهندسی مکانیک را شاید بتوان از نقطه‌نظر تنوع موضوعات تحت پوشش، جامع‌ترین مهندسی به شمار آورد. چون مهندسی مکانیک در برگیرنده تمامی علوم و فنونی است که با تولید، تبدیل و استفاده از انرژی، ایجاد و تبدیل حرکت و انجام کار، تولید و ساخت قطعات و ماشین‌آلات و به کارگیری مواد مختلف در ساخت آنها و همچنین طراحی و کنترل سیستم‌های مکانیکی، حرارتی و سیالاتی مرتبط می‌باشد."
به طور کلی محاسبات فنی، طراحی، تهیه نقشه، روش‌های تولید، ساخت قطعات مختلف، آزمایش ماشین‌آلات مختلف، محاسبه و ساخت خودروها، قطارها، هواپیماها، ساخت و طراحی دستگاه‌های فاضلاب، گرم کننده‌های ساختمان، موتورهای احتراق، فناوری لیزر و … ساخت تمامی تاسیسات صنعتی در دنیا از جمله مهارت‌های مهندسان مکانیک می باشد.
مهندس مکانیک معمولا یا در دفاتر شرکت ها و یا در واحدهای تولید کارخانه ها کار می کند. مهندس مکانیکی که در سازمان، شرکت یا کارخانه ای استخدام می شود، معمولا به صورت تمام وقت و در ساعات اداری مشغول به کار است. البته گاهی بسته به نوع پروژه های کاری و زمانبندی آنها (به ویژه در بخش خصوصی) ساعت کاری شان می تواند تغییر کند. مهندس مکانیکی هم که به صورت مستقل فعالیت کرده و شرکت شخصی دارد، تعیین ساعت کاری بر عهده خودش می باشد.
وظایف مهندس مکانیک
زمینه های مختلف فعالیت یک مهندس مکانیک عبارتند از:
- طراحی: ماشین‌ها و دستگاه‌هایی که هر نوع محصولی را ساخته و بسته‌بندی می‌کنند، تجهیزات گردنده مانند پمپ‌ها، فشرده‌سازها (کمپرسورها)، دمنده‌ها، توربو ماشین‌ها (توربین‌ها و …)، موتورهای درون‌سوز، مخزن‌های تحت فشار، رآکتورها، مبادله‌کن‌های گرمایی، دیگ‌های بخار، سامانه‌های لوله‌کشی، وسیله‌های نقلیه مانند خودرو، کامیون، اتوبوس، هواپیما، قطار وغیره، تجهیزات حمل مواد مانند تسمه نقاله‌ها، روبات‌ها و طراحی کنترلر برای سیستم‌های دینامیکی.
- تحلیل: شکست و فرسودگی دستگاه‌ها، بهبود عملکرد و قابلیت اطمینان قطعات، سیستم‌های انتقال حرارت، ارتعاشات مکانیکی، آکوستیک و پیزوالکتریک.
- ساخت و تولید: فرایندهای ماشین‌کاری سنتی، فرایندهای ماشین‌کاری غیر سنتی، فرایندهای شکل‌دهی شامل شکل‌دهی ورقی و حجمی، طراحی و ساخت قالب‌ها و قیود، روش‌های اتصال و جوشکاری، عملیات حرارتی، روش‌های ریخته‌گری، مترولوژی و سیستم‌های اندازه‌گیری.
- کنترل کیفیت: آزمایش کیفیت، امنیت و قابلیت اطمینانِ فرآورده‌ها، دستگاه‌ها و فرایندها،
- زمینه های نوین: فناوری نانو، سیستم‌های میکروالکترومکانیکی (حسگری و عملگری)، سیستم‌های دارو‌رسانی در ابعاد نانو، سیستم‌های میکرو و نانو سیالاتی، نانو‌روبات‌ها
مهندسان مکانیک از بسیاری از ابزارها، موتورها و ماشین ها استفاده می کنند. نمونه ای از آنها عبارتند از:
- ماشین های تولید برق مانند ژنراتورها، موتورهای احتراق داخلی و توربین های گاز و بخار
- ماشین های برقی مانند یخچال ها و تهویه های هوا
- تجهیزات تولید صنعتی مانند روبات های مورد استفاده در تولید
- سایر ماشین های داخل ساختمان ها مانند آسانسورها و پله های برقی
- ابزارهای ماشین آلات و ابزار سایر موتورها
- سیستم های حمل و نقل مواد از قبیل سیستم های نقاله مکانیکی و ایستگاه های انتقال خودکار
- مهندس مکانیک می تواند در پروژه های مقیاس وسیع مانند توسعه راه های مهار امواج و قدرت جزر و مد و یا در پروژه های مقیاس کوچک مانند ساخت پروتزهای ایمپلنت مشغول به کار شود.
دانش و مهارت مورد نیاز مهندس مکانیک
- قوی بودن در ریاضی و فیزیک – زیرا اساس مهندسی مکانیک بر این دروس بنا شده است.
- داشتن خلاقیت و قدرت تجسم خوب – از آنجا که طراحی و رفع عیوب سیستم ها و دستگاه ها از وظایف اصلی مهندس مکانیک می باشد، داشتن خلاقیت و تجسم قوی لازم و ضروری است.
- دانش و علاقه فراوان به امور فنی
- مهارت کار تیمی – برای همکاری با سایر مهندسان، تکنسین ها و مدیران ارشد
- توانایی اولویت بندی و برنامه ریزی موثر
- توانایی کار با کامپیوتر و تسلط بر نرم افزارهای مرتبط – از آنجا که بسیاری از امور مهندسی مکانیک مانند طراحی ها و شبیه سازی ها و بسیاری از تشخیص عیوب به کمک کامپیوتر و نرم افزارهای تخصصی انجام می شود، مهندس مکانیک باید آشنایی و تسلط کافی روی آنها داشته باشد.
- توانایی تحمل شرایط کاری پرفشار – به خصوص در پروژه های بزرگ
- تسلط بر زبان انگلیسی – آشنایی با زبان انگلیسی یکی از شرایط استخدامی بسیاری از شرکت ها (به ویژه شرکت های خصوصی) می باشد.
مانند سایر مهندسان، گروه مهندسان مکانیک هم به میزان زیادی از کامپیوتر استفاده می کنند. کامپیوترها به آنان در کارهای زیر کمک می کنند:
- ایجاد و تحلیل طرح ها
- شبیه سازی و آزمایش اینکه یک ماشین چگونه کار خواهد کرد
- ایجاد مشخصات قطعات
- نظارت بر کیفیت محصولات
- کنترل ساخت و تولید
برخی از نرم افزارهای تخصصی مهندسی مکانیک
pro-engineer: نرم‌افزار طراحی قطعات
Working Model: نرم افزار تحلیل و مونتاژ مدل های سه بعدی و ترسیمات دوبعدی
Marc: نرم‌افزار تحلیل نیروها و تنش‌ها
Ansys: نرم‌افزاری برای تحلیل مهندسی قطعات در تحلیل‌های دینامیکی
Catia: نرم‌افزار طراحی قطعات
Fluent: نرم‌افزار تحلیل و بررسی حرکت سیالات
Gambit: نرم افزاری برای مدل سازی و ایجاد مدل ریاضی برای حل گر Fluent
Matlab: نرم‌افزاری برای نوشتن برنامه و محاسبات ریاضی در مهندسی
Solidworks: نرم‌افزار طراحی قطعات
C-Mold: نرم‌افزار طراحی قالب‌های صنعتی
Power shape: نرم‌افزار مدل‌سازی
EdgeCAM: نرم افزار طراحی و عملیات ساخت و تولید
Cosmos: نرم‌افزار تحلیل نیروها و تنش‌ها
نرم افزار Carrier: نرم افزار طراحی سیستم های تهویه مطبوع
تحصیلات لازم برای ورود به شغل مهندسی مکانیک
از آنجا که شغل مهندسی مکانیک کاری کاملا حرفه ای و تخصصی است، برای استخدام این شغل از فارغ التحصیلان رشته مهندسی مکانیک در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا استفاده می شود.
البته قابل ذکر است که داشتن تجربه و سابقه کاری یکی از عوامل کلیدی در استخدام مهندس مکانیک به حساب می آید. همچنین آشنایی و تسلط بر نرم افزارهای مرتبط نیز برای موفق شدن در شغل مهندسی مکانیک بسیار مهم است.
آینده شغلی، بازار کار و فرصت های استخدامی مهندسی مکانیک:
از آنجا که مهندس مکانیک در زمینه های مختلفی از جمله طراحی و ساخت ماشین‌آلات و قطعات آنها، طراحی و ساخت تجهیزات مکانیکی نیروگاه‌ها، طراحی و ساخت تجهیزات و سیستم‌های انتقال و تصفیه آب، سیستم‌های مکانیکی وکنترلی پالایشگاه‌ها و کارخانجات شیمیایی، طراحی و ساخت تاسیسات حرارتی و برودتی ساختمان‌ها، ساخت ماشین‌آلات تغلیظ و بازیافت مواد مثل کارخانجات قند، کاغذ سازی، سیمان، نساجی، نمک و کنسانتره، طراحی و ساخت وسایل و تجهیزات حمل و نقل زمینی، دریایی و هوایی، ساخت تجهیزات دفاعی و ساخت ربات‌ها، بازوهای مکانیکی و سیستم‌های تولید می تواند فعالیت کند، امکان کار در صنایع نظامی، هوافضا، پزشکی و داروسازی، شرکت های مشاوره ای و پیمانکاری، شرکت های نفتی (هر سال بخش عظیمی از فارغ‌التحصیلان مکانیک جذب صنایع وابسته به نفت و پتروشیمی می‌شوند) و معدنی داخلی و خارجی برای او وجود دارد.
همچنین مهندس مکانیک می تواند به عنوان کارشناس و مشاور فنی در بانک‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و بیمه و شرکت‌های بازرسی و نظارت امور بین‌المللی فعالیت کند. با کسب تجربه بیشتر هم می تواند به مشاغل سطح بالاتری مانند مدیریت پروژه، متخصص تحقیقات و مشاور دست پیدا کند.
اطلاعات دقیقی در خصوص میزان استخدام مهندس مکانیک در کشور در دسترس نمی باشد. ولی از طرفی به دلیل حرکت کشور به سمت توسعه صنایع مختلف و خود کفایی در آنها و از طرف دیگر با توجه به نقش مهم و کلیدی مهندس مکانیک در صنایع، می توان این پیش بینی را کرد که در سال های آینده بازار کار مهندس مکانیک همانند اکنون از وضعیت مناسبی برخوردار باشد.
البته بازار کار فعلی مهندسی مکانیک دارای کمبودها و مشکلاتی نیز است:
کاربردی نبودن علوم و دروسی که در دانشگاه ها به دانشجویان رشته مکانیک آموخته می شود
عدم آشنایی بسیاری از دانش آموختگان مکانیک با نرم افزارهای کاربردی این حوزه
وضعیت استخدام مهندس مکانیک در برخی کشورهای جهان:
آمریکا – پیش بینی ها نشان می دهد میزان استخدام مهندسان مکانیک بین سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰، رشد۹ درصدی خواهد داشت. در حالی که متوسط این رشد برای همه مشاغل ۱۴ درصد می باشد.
استرالیا – میزان رشد استخدام مهندس مکانیک در سال ۲۰۱۱، ۳۲.۶ درصد بوده و برای سال های آتی افزایش رشد پیش بینی شده است.
محاسبه حقوق و مزایا در قانون مدیریت خدمات کشوری:
در بخش خصوصی میزان حقوق و درآمد دریافتی مهندس مکانیک متفاوت است. هر شرکتی با توجه به اهداف مالی، توان مالی، نوع پروژه و گستردگی آن و برخی عوامل دیگر میزان حقوق و دستمزد کارکنان خود را تعیین می کند. در بخش خصوصی عواملی مانند داشتن تجربه و تحصیلات مرتبط، تخصص و مهارت بالا، آشنایی با سیستم ها و نرم افزارهای کامیپوتری در استخدام مهندسان مکانیک و تعیین میزان حقوق و دستمزد آنها بسیار بااهمیت هستند.
در جدیدترین پژوهش صورت گرفته در اواخر سال ۱۳۹۲ توسط تعدادی از متخصصان شغلی کشور، گروه های مختلف شغلی از نظر درآمدی مورد بررسی قرار گرفته اند. بر این اساس متوسط حقوق و درآمد مهندسان مکانیک در سمت های مختلف شغلی و در رده های مختلف سازمانی (کارشناس، سرپرست و مدیر) استخراج شده است.
برخی از سمت هایی که در این پژوهش در نظر گرفته شده اند شامل مهندس مکانیک، بازرس فنی، کارشناس تاسیسات، سرپرست کنترل کیفیت، مدیر تولید، مدیر کارخانه و … می باشند که یک مهندس مکانیک می تواند در هر یک از آنها استخدام شده و فعالیت نماید.
برای مهندس مکانیک در هر سمت و در هر رده سازمانی حداقل درآمد، حداکثر درآمد و متوسط درآمد ماهیانه ذکر شده است. به عنوان مثال مهندس مکانیکی که در سمت سرپرست کنترل کیفیت در رده سرپرست کار می کند، در اواخر سال ۱۳۹۲، حداقل درآمد ۹۰۰۰۰۰ تومان، حداکثر درآمد ۳۰۰۰۰۰۰ تومان و متوسط درآمد ماهیانه ۱۶۰۰۰۰۰ تومان را داشته است.
درآمد ماهانه مهندس مکانیک
همچنین از آنجا که تجربه و سابقه کاری یکی از عوامل موثر در تعیین حقوق و درآمد هر فردی از جمله مهندسان مکانیک می باشد، در بخش دیگری از این پژوهش، درآمد مهندس مکانیک از نظر سابقه کاری در رده های مختلف سازمانی مورد بررسی قرار گرفته است. همان طور که در تصویر زیر مشخص است در هر رده سازمانی با افزایش سابقه کاری، درآمد و حقوق مهندس مکانیک نیز افزایش می یابد.
دریافتی ماهانه مهندس مکانیک به تفکیک سابقه کار
توجه داشته باشید که تحقیق بالا روی شاغلانی که در استخدام شرکت یا سازمانی (اعم از دولتی یا خصوصی) می باشند، صورت گرفته است. در مورد افرادی که کارآفرین هستند و کار مستقلی در حوزه تخصصی شان، راه اندازی کرده اند، شرایط متفاوت است و آنها با توجه به میزان فعالیت، تخصص، تلاش و پشتکارشان، درآمدهای متفاوتی دارند.
درآمد مهندس مکانیک در برخی کشورهای جهان
آمریکا – متوسط درآمد سالیانه مهندس مکانیک ۷۸.۱۶۰ دلار (متوسط درآمد سالانه مهندسان۸۳.۳۴۰ دلار و برای همه مشاغل۳۳.۸۴۰ دلار) در سال۲۰۱۰ و مطابق با آخرین آمارها در سال ۲۰۱۳، ۷۹.۱۵۰ دلار بوده است.
استرالیا – متوسط درآمد سالیانه مهندس مکانیک ۷۷.۲۸۰ دلار ( قبل از کسر مالیات) است.
انگلستان – متوسط درآمد سالیانه مهندس مکانیک تازه کار بین ۲۹.۳۰۰ تا۳۳.۰۰۰ دلار، مهندس مکانیک با تجربه بین۳۹.۰۰۰ تا ۵۸.۶۰۰ دلار و مهندس ارشد بیش از ۶۰.۰۰۰ دلار است.
شخصیت های مناسب شغل مهندس مکانیک
در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی های شخصیتی، ارزش ها، علایق، مهارت ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه و … برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم ترین این عوامل ویژگی های شخصیتی می باشد. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فردی ویژگی های منحصر به فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت هستند.
به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ های شخصیتی مختلف در تمام مشاغل هستند و نمی توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ های شخصیتی خاصی هستند که در این شغل موفق می شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ های شخصیتی ای که برای این شغل معرفی می شوند، عموما این کار را بیشتر پسندیده و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته اند.
برخی از شخصیت های مناسب شغل مهندس مکانیک بر اساس شخصیت شناسی MBTI
منابع: ای-استخدام
-
-
-
-
-
-
-
